Jaskinia w Sztolni Zofia na Miedziance

DŁUGOŚĆ:             279 m część naturalna, 715,5 m cały zespół pustek.
DENIWELACJA:         23 m w odniesieniu do otworu nr 1 dla części naturalnej (-8, +15).
                     54 m w odniesieniu do otworu nr 1 dla całego obiektu (-39, +15).
WYSOKOŚĆ OTWORÓW:    320 m n.p.m. otworu nr 1 i 2 oraz 326 m n.p.m. otworu nr 3.
POŁOŻENIE OTWORÓW:   gmina Chęciny, Miedzianka, zachodnia część góry.

PODSUMOWANIE:Sama naturalna jaskinia jest zniszczona pracami wydobywczymi i niezbyt ciekawa. Nie występują w niej ani nacieki, ani ciekawe ślady pracy wody. Ciekawa jest natomiast całość próżni wraz ze sztolniami. Atrakcją jest możliwość zjazdu szybem, trawersowania między otworami, liczne jeziorka i kolorowe krystalizacje na ścianach.

OPIS JASKINI: Główny (1), naturalny otwór jaskini ma szerokość 5 m u podstawy i wysokość 4,5 m, leżą w nim dwa głazy. Wprowadza do przestronnego, opadającego korytarza rozwiniętego na pochyłej szczelinie. W odległości 4 m od otworu, po lewej stronie znajduje się wejście do kilkunastometrowego ciągu ciasnych, krzyżujących się korytarzy z kamieniami w spągu. Jedna z odnóg ciągu doprowadza do otworu 2. Prostokątny w przekroju, naturalny otwór o wymiarach 0,4 x 0,3 m znajduje się 1,5 m na N od głównego wejścia. Nakryty jest niewielkim filarem skalnym. Powracamy do głównego korytarza, którym po kamieniach i glinie schodzimy do rozszerzenia. Korytarz ma w tym miejscu 5 m szerokości. Po lewej stronie znajduje się wejście do wrzecionowatej w przekroju wnęki długości 5 metrów, do której dostajemy się po śliskim progu o wysokości 1,5 m. Na dnie wnęki znajduje się niewielkie jeziorko długości 2,5 m, szerokości 0,5 m i głębokości 20 cm. Wnęka ma także połączenie z korytarzem głównym niewielkim oknem skalnym. Tuż przy wejściu do opisywanej wnęki znajduje się otwór ciasnego, opadającego korytarzyka, który jest zagruzowany. Po przeciwległej stronie korytarza głównego znajdują się trzy wejścia do ciągu stromych rozwijających się ku górze korytarzy, których spąg pokrywa osad piaszczysto-ilasty i gruz skalny. Pierwsze wejście, u podnóża którego widoczny jest stożek usypiskowy, położone jest najbliżej otworu i ma kształt owalny; tuż za nim rozpoczyna się stroma pochylnia. Drugie wejście, położone 6 m w głąb jaskini, rozpoczyna się progiem skalnym, za którym w górę ciągnie się pochylnia. Trzeci korytarz, oddzielony od drugiego niewielkim filarem skalnym, ma od początku charakter pochylni. Po kilku metrach wszystkie trzy korytarze łączą się w jedną pochylnię kontynuującą się jeszcze w górę około 10 metrów i kończącą się zawaliskiem. Na 5 metrów przed jej końcem ku E odchodzi opadający korytarz, kończący się ślepo po 6 m.
Wracamy do ciągu głównego, który ma w tym miejscu 5 m szerokości i 6 m wysokości. Podążamy nim ku SE i po 10 metrach dochodzimy do dwu bocznych korytarzy, rozwijających się po prawej stronie ciągu głównego. Pierwszy z nich to chodnik górniczy o długości 8 m. Półtora metra powyżej wejścia do wspomnianego chodnika bierze początek korytarz o charakterze stromej pochylni. Idziemy nim ku górze w kierunku S i dochodzimy do prostopadle rozwiniętego ciągu, który w kierunku zachodnim ciągnie się 10 m i kończy zawaliskiem, natomiast w kierunku wschodnim ma długość 20 m i dochodzi do korytarza ciągu głównego. Idąc dalej pochylnią docieramy po 2 m do jej rozszerzenia, z którego na zachód odchodzi wąski korytarz zagruzowany na końcu, natomiast w kierunku wschodnim podąża korytarz rozwinięty na pochyłej szczelinie, przez 10 metrów wznoszący się, później opadający progiem o wysokości 4 m, a dalej pochylnia łączący się z opisanym wcześniej korytarzem dochodzącym do ciągu głównego.
Wracamy do ciągu głównego, do odejścia dwu bocznych korytarzy. Stąd idziemy szerokim korytarzem, którego prawą ścianę tworzy pochylnia zasłana blokami skalnymi. Dalej z prawej strony natrafiamy na chodnik górniczy o długości 8 m. Jeszcze dalej korytarz zwęża się i doprowadza do niewielkiego zawału skalnego podstemplowanego starymi drewnianymi belkami. Tuż za zawałem, po prawej stronie, do ciągu głównego dochodzą wcześniej opisane korytarze. Podążamy dalej opadającym korytarzem rozwiniętym na szczelinie. Docieramy do bocznego chodnika, odchodzącego w prawo, zalanego już na wstępie wodą. Za nim wkraczamy do partii, które tracą naturalny charakter i są chodnikami górniczymi. Idąc korytarzem mijamy po prawej stronie wejście do ciągu równoległego i dochodzimy nad krawędź prostokątnego w przekroju szybiku. Jego trawersowanie jest niebezpieczne i już raz skończyło się śmiercią turysty! Szybik z początku urywa się pionowo, by po kilku metrach przejść w stromo nachyloną pochylnię. Jego dno możemy osiągnąć 30-metrowym zjazdem. Z dna szybiku w kierunku W podąża krótki korytarzyk zalany wodą.
Znad szybiku w kierunku południowym wchodzimy do niewielkiej sali, z której odchodzą cztery krótkie korytarze.
Kontynuację ciągu głównego znajdziemy za szybikiem, nad którym trawersujemy wąską półką i wchodzimy do chodnika górniczego. Korytarz ten powstał na szczelinie krasowej widocznej w stropie chodnika. Korytarz ciągnie się w kierunku wschodnim i po około 50 metrach doprowadza do niewielkiego rozszerzenia. W połowie tego odcinka, za zawałem znajduje się przejście do prostopadłego chodnika o długości 10 m. W miejscu rozszerzenia korytarz zmienia kierunek na NE i po dalszych 50 m doprowadza do otworu 3. Otwór ten, pierwotnie naturalny, został powiększony górniczo. Jest łukowo sklepiony i ma wysokość 1,5 m. W jego stropie po prawej stronie widoczna jest szczelina wypełniona osadem ilasto-piaszczystym. Na dnie leżą dwa głazy.
Sztolnia wraz z naturalnymi korytarzami znajduje się w obrębie masywnych wapieni dewonu środkowego-zywetu. W kilku miejscach korytarze przecinają wiśniowe lupki dewonu górnego-famenu. Spąg pokrywa rumosz skalny wymieszany z osadem piaszczysto-ilastym. W kieszeniach krasowych zachowały się gliny typu "tera rosa". W głównym otworze na spągu znajduje się niewielka ilość humusu. W kilku miejscach występują cienkie polewy kalcytowe. Na ścianach obserwować można kolorową mineralizację azurytowo-malachitową.
Zasadniczą część obiektu stanowi nachylony, przestronny, krasowy korytarz rozwinięty na szczelinie tektonicznej o przybliżonym biegu 100^o i zmiennym padzie 55^o - 70^o na północ. Traci on swój naturalny charakter w okolicy szybiku. Z tego miejsca biorą początek chodniki kopalniane przecinające w wielu miejscach nisze i kieszenie krasowe. Naturalna jest również znaczna część korytarza za szybikiem oraz bezpośrednie okolice NE otworu.
Obiekt jest wilgotny. Na ścianach występują krople wody. W korytarzach znajdują się liczne kałuże, niektóre o charakterze małych jeziorek. Cześć korytarzy zalana jest wodą o zmiennym poziomie. Poziom ten podnosi się zazwyczaj w porze wiosennej. Światło dzienne sięga do 20 m w głąb głównego korytarza w okolicach otworu 1 i do 5 m - w okolicy otworu 3.
W obu otworach zachodnich występuje roślinność reprezentowana przez krzewy, rośliny kwiatowe, paprocie i mchy, a w otworze 3 - dodatkowo glony. Fauna sztolni i związanych z nią naturalnych pustek krasowych jest dość bogata. Doliczono się siedmiu gatunków pająków. Oprócz nich spotyka się tu typowy zespół trogloksenów. W sztolni spędzają zimę liczne nietoperze. Przebywa tu okresowo 10 gatunków tych ssaków. Faunę wodną reprezentują przedstawiciele trzech typów bezkręgowców.

HISTORIA POZNANIA: Obiekt znany był prawdopodobnie od XIV wieku. Główne prace górnicze w sztolni prowadzone były w XIX wieku przez Austriaków i w okresie Królestwa Kongresowego. Najstarszy zachowany plan obiektu autorstwa F. Rumpla pochodzi z 1818 r.
Plan sporządził K. Recielski oraz A. Gajewska i D. Lermer w 1990 r. Geodezyjny pomiar wysokości otworu wykonał zespół kierowany przez W. Wilka w 1996 r.

BIBLIOGRAFIA:

1. Recielski K., Wołoszyn B. W.: "Jaskinia w Sztolni Zofia na Miedziance" - [W:] Jaskinie Regionu Świętokrzyskiego, Urban J. (red.), PTPNoZ, Warszawa 1996.

POWRÓT WYŻEJ: tutaj możesz wrócić na poprzednią stronę.

POWRÓT NA STRONĘ GŁÓWNĄ: tutaj możesz wrócić na stronę tytułową.

Ostatnia zmiana 2000.01.10.