Aceto - nazwa modelu oświetleniowego firmy Petzl (zob.), zamontowanego na kasku (zob.), składa się z lustra (zob.), palnika (zob.) oraz piezo-zapalarki (zob.).

Agrafka - zapadka w rolce (zob.).

Akcja ratunkowa - cała seria działań ściśle powiązanych ze sobą mających na celu ratowanie egzystencji łojanta (zob.) lub grotołaza (zob.). Najczęściej ma miejsce po wypadku i prowadzona jest przez zespół z zewnątrz, odpowiednio wyszkolony i wyposażony. Bywa też pozorowana jako część zaawansowanego szkolenia i oby tak było zawsze.

Aluwium, aluwia - osady rzeczne.

Arianka - potoczna nazwa wytwornicy acetylenu (zob.). Ariane firmy Petzl (zob.) to lekki plastikowy, jednolity pojemnik o okrągłym przekroju, mieszczący ok. 400 g karbidu (zob.).

Anorak - przyodziewek łojanta (zob.) uszyty z ortalionu. Ortalion wypierają nowe materiały o lepszych własnościach, np.: gore-tex (zob.) hydro-tex, sympa-tex. Zatem nic dziwnego że słowo to wyszło już z użycia.

Alpinista - łojant (zob.), którego terenem działania są Alpy. Nazywa się w ten sposób także wszystkie inne osoby uprawiające wspinanie. Np.: w naszym kraju wszyscy taternicy należą do Polskiego Związku Alpinizmu - PZA (zob.).

Asekuracja - (I) zabezpieczenie łojanta (zob.) przed skutkami odpalenia (zob.). Asekuracja może być:

• stanowiskowa - gdy przemieszcza się tylko jeden z łojantów. Asekuracja stanowiskowa dzieli się z kolei na:
  - statyczną - gdy lina (zob.) w momencie wyłapania (zob.) jest blokowana na stanowisku przez asekuranta (zob.);
  - dynamiczną - gdy w momencie wyłapania asekurant wypuszcza nieco liny, aby zmniejszyć maksymalną siłę, działająca na partnera (zob.).
• lotna - gdy wspinają się równocześnie wszyscy członkowie zespołu wspinaczkowego (zob.).
• przesztywniona - albo sztywna - gdy prowadzący (zob.) źle poprowadził linę (ma ona zbyt duże kąty przegięcia w karabinkach, albo trze o skałę) i trzeba ją wybierać z dużym trudem. Przesztywnienie asekuracji jest częstym błędem początkujących wspinaczy, ale zdarza się także bardziej zaawansowanym.

• przez ciało - klasyczna asekuracja bez przyrządu, którą dotychczas nazywano: z ciała (zob.)
• z ciała - proponujemy, aby nazywać tak asekurację przy użyciu przyrządu wpiętego w uprząż asekuranta (zob.). Jego ciało - stanowi wtedy dodatkowy amortyzator;

- (III) dla grotołazów to zabezpieczenie się przed upadkiem przy pomocy longe (zob.) lub stosowanie przyrządu asekuracyjnego np. Shunta (zob.).

Asekurant - słowo, które uparcie i wbrew wszelkim przeciwnościom lansujemy w niniejszym podręczniku na określenie tego z partnerów, który asekuruje.

Atest - rzecz niezmiernej wagi! Należy w miarę możności (głównie finansowych) używać tylko sprzętu atestowanego. Atestów udziela - wykonując badania sprzętu według ściśle określonych norm - organizacja UIAA (zob.). Producenci oznaczają wyroby atestowane, umieszczając na nich znak tej organizacji (z literami UIAA). Obecnie w Europie w ramach powstania Unii atest został ujednolicony i obowiązuje oznaczenie normy CE i takie też oznaczenie umieszczane jest na przyrządach.

Auto - skrót od: autoasekuracja (zob.). Asekuracja osobista, nie mylić z samoasekuracją (zob.).

Autoasekuracja - zob.: Auto.

Autoratownictwo - szereg czynności mających na celu zapewnienie sobie samemu bezpieczeństwa w sytuacjach awaryjnych (zob.). Jest to rzecz niezmiernej wagi i jego zasady powinien opanować każdy dziurołaz (zob.) i łojant (zob.).

Aven - zob.: Awen.

Awen - próżnia (zob.) o charakterze pionowym (zob.: Studnia)

Azerowanie - oznacza złapanie się haka, obciążenie liny itp. Według ekstremalistów (zob.) azerowaniem może być wiele innych jeszcze rzeczy, np.: użycie magnezji (zob.: Biała odwaga), butów z podeszwą z gumy super-friction (zob.), w ogóle wkładanie butów, a nawet - według najbardziej ortodoksyjnych ekstremalistów - w ogóle ubieranie się w cokolwiek. Ostatnio ekstremaliści dopuszczają użycie tzw. sekondskinów (zob.: Sekond-skin, zob. też: A 0).

Bałucha - wzniesienie lub góra o zaokrąglonym kształcie i niezbyt stromych zboczach; określenie mocno pejoratywne. Zaśnieżone bałuchy bywają zwykle obiektami adoracji a także działalności zdobywczej zaspiarzy (zob.).

Barwienie - metoda określania kierunków, rozmiarów przepływu wód podziemnych, polegająca na wprowadzaniu w znanym ich odcinku, środka chemicznego - np. uranii - i kontroli potencjalnych ich wypływów.

Bambuła - zaokrąglona skała.

Batinox - (właściwie Bat'inox) rodzaj masywnej kotwy (zob.) firmy Petzl (zob.) osadzanej z pomocą kleju o wytrzymałości 50 kN (statycznie 5 ton). Jej przedłużone wersje instaluje KTJ PZA (zob.) w jaskiniach tatrzańskich jako tzw. punkty stałe.

Baza - bez niej nie ma czasem mowy o działalności w jaskiniach. Może być namiotowa (latem ujdzie) lub w jakimś ogrzewanym i skanalizowanym budynku (zimą tylko tak jest OK). Baza jest obiektem westchnień grotołaza (zob.) po sytej (zob.) 36-godzinnej akcji. W warunkach tatrzańskich występuje w postaci chałupy "podnajmowanej" u górali (zob.) gdzieś w okolicy: Biały Potok-Kiry-Rysulówka-Nędzówka-Chotarz. Prawie każdy klub ma taki układ z góralem.

Betlejemka - Centralny Ośrodek Szkolenia PZA (zob.) na Gąsienicy (zob.).

Bezalin - kultowa już lina (zob.) niemniej używana a produkowana w Bielsku-Białej w firmie o tej samej nazwie. Historycznie poprzedzały ją tylko liny konopne i sizalowe. Jej bezrdzeniowa wersja często powodowała nadmiar adrenaliny w organizmie. W dalszym ciągu bez atestu, chociaż już obecnie posiada lepsze własności wytrzymałościowe. Stosowana jest tylko i wyłącznie ze względu na niską cenę w porównaniu do atestowanych (zob.) lin zachodnich. Zalecana ostrożność w jej używaniu.

Biała odwaga - magnezja.

Biwak - planowany nocleg w jaskini (zob.) przy użyciu odpowiedniego sprzętu.

Blaszka - zob.: Plakietka.

Bloczek - (I) mały przyrząd z ruchomą stalową lub nylonową rolką, pozwalający na przesuwanie w nim

- (II) mały blok (zob.) skalny.

Blok - duży głaz. Może służyć jako stanowisko zjazdowe (zob.).

Blokowanie - bardzo prosta czynność polegająca ogólnie na zatrzymaniu ruchu liny. Bez opanowania tej czynności nie powinno dopuszczać się nikogo do jakiegokolwiek kontaktu z liną. Jak wszystkie proste czynności wymaga inteligencji, doświadczenia, wiedzy i o czym się notorycznie zapomina, rękawic. W przypadku asekuracji (zob.) np. z ciała (zob.)  pomiędzy bajki należy włożyć opowieści iż wystarczy tu jedynie przypak (zob.).

Błąd rąk - skrzyżowanie rąk trzymających chwyty.

Bogaz - zob.: Wąwóz krasowy.

Bouldering - wspinaczka (zob.) uprawiana na małych formach skalnych. Słowo to, zapożyczone z angielskiego, jest u nas okaleczane na wszystkie możliwe sposoby. Polski odpowiednik - głaźnictwo - przyjmuje się z oporami; (Czemu? Przecież: "Chodź, stary, pogłazimy trochę..." brzmi całkiem dobrze.)

Brzytewka - maty chwyt o ostrej krawędzi.

Bularka - nie jest to, wbrew pozorom, organ żeński "Bularza" (zob.) - ale lekka koszulka do wspinania (najlepiej typu T). Pożądany jest na bularce odpowiedni napis, np.: "Think Pink" lub podobny, w każdym razie obcojęzyczny.

Bularz - (I) polskie czasopismo alpinistyczne, nota bene jedno z najlepszych na świecie. Już teraz dociera daleko, a Eskimosi specjalnie uczą się języka, żeby czytać;

- (II) tępy osobnik pozbawiony wybitnego talentu do wspinania, ale posiadający za to potężny przypak (zob.).

Buldering - zob.: Bouldering.

Buły - mięśnie, szczególnie biceps.

Butan - skrót od propan-butan - mieszanka gazów pakowanych w specjalne metalowe kartusze, używa się jej do przygotowywania ciepłych posiłków.

Chęchy - zielska, porastające najczęściej rzęchy (zob.).

Chłam - coś maksymalnie splątanego, np. chłam szpeju (zob.). Można taki szpej doprowadzić do porządku tylko w jeden sposób - rozchłamiając go.

Chłopki - zob.: Nacieki lodowe.

Chwyt - fragment rzeźby skalnej pozwalający na wspinaczkę (zob.).

Ciąg - (I) zespół korytarzy (zob.), sal (zob.), kominów (zob.) i studni (zob.), - albo tylko np.: korytarzy - genealogicznie tworzących jedną całość. Mają one czasami ciekawe nazwy np.: Ciąg do gabinetu psychologa.

- (II) ciąg powietrza - wyraźnie odczuwalny powiew, często zauważalny w pobliżu otworów (zob.), zacisków (zob.) i problemów (zob.).

Clown - rodzaj plakietki (zob.) Petzla (zob.). Umożliwia poręczowanie (zob.) bez karabinka (zob.).

Cieciowizna - mocno pejoratywne określenie kiepskich (słabo wyszkolonych) łojantów (zob.).

COS - zob.: Betlejemka.

Coeur goujon - rodzaj kotwy (zob.) z możliwością wielokrotnego przykręcania plakietki (zob.).

Croll - przyrząd samozaciskowy Petzla (zob.), służący do małpowania (zob.), mocowany do uprzęży (zob.).

CW - metoda wychodzenia (zob.) po linie przy użyciu trzech przyrządów (zob.). Nazwa pochodzi od pierwszych liter nazwisk wynalazców tej metody: Ciszewski-Wilk - grotołazów (zob.) z KKTJ.

Czapa - no cóż. Nie wyszło, (zob.: Dać ciała).

Czekan - metalowy przyrząd wyglądem nieco przypominający góralską ciupagę. Używany do wspinaczki (zob.) w lodzie, firnie i śniegu. Grotołazom (zob.) przydaje się szczególnie podczas podejść do trudno dostępnych otworów jaskiń.

Czeluść - wg Słownika Języka Polskiego, tom I: "Wielki otwór. jama, głębia, przepaść". Coś maksymalnie przerażającego (zob.: Ekspozycja).

Czołganie - smutna konieczność gdy wysokość korytarza jaskini jest niewielka.

Czołówka - (I) latarka (zob.) elektryczna, umocowywana na czole łojanta (zob.) lub na kasku (zob.) grotołaza (zob.), wygodna (wolne ręce);

- (II) ściana (zob.) czołowa filara (zob.) np.: Czołówka MSW, Czołówka Mięgusza - ściana czołowa filara Mięguszowieckiego Szczytu Wielkiego.

Dać ciała - zrezygnować z przejścia drogi bądź bezpośrednio przed wejściem w nią (zob.: Jajarz), bądź też po odpaleniu, albo na skutek załamania pogody, lub też - jak siądzie psycha (zob.).

DED - klasyczna metoda wychodzenia (zob.) po linie, przy użyciu dwóch przyrządów samozaciskowych (zob.).

Delta - karabinek centralny (zob.) uprzęży (zob.) grotołaza (zob.), kiedyś faktycznie wyłącznie w kształcie delty czy jak kto woli trójkąta - dzisiaj stosuje się również karabinek o kształcie półokrągłym (zob.: Demi rond) - lecz mimo to zwyczajowa nazwa pozostała.

Demi rond - karabinek centralny (zob.).

Deniwelacja - odległość mierzona w pionie między najniższym a najwyższym punktem jaskini (zob.) dostępnym dla człowieka wyrażona w metrach.

Depozyt - nie mylić ze śmieciami - pozostawiony w jaskini (zob.) sprzęt i materiały w celu ponownego użycia np.: w czasie następnej wyprawy (zob.).

Dewiator - specyficzny rodzaj plakietki (zob.) odciągu (zob.), stosowanej w celu odsunięcia liny od skały (rzadko spotykany).

Diagonal - rodzaj haka o skręconym uszku, dzięki czemu można go stosować w szczelinach poziomych i pionowych.

Dilfer - (I) (od nazwiska wielkiego alpinisty, Hansa Dulfera), wymagająca dużego przypaku (zob.) technika wspinaczki (zob.) polegająca na tym, że nogi stąpają po jednej krawędzi rysy (zob.) a ręce trzymają się drugiej. Spotyka się różne warianty wymowy np.: "Teraz idź dilfrem!".

- (II) zob.: Klucz.

Direta - skrót od direttissima (z wł.). Droga poprowadzona dokładnie w linii spadku wierzchołka (zob.: Superdireta).

Długość jaskini - odległość pomiędzy dwoma punktami w linii prostej wyrażona najczęściej w metrach. Natomiast długość jaskini (zob.) otrzymamy gdy zsumujemy długość wszystkich korytarzy, sal, studni i kominów.

Dłuto - przyrząd służący do rozkuwania zacisków (zob.). Można go używać tylko do eksploracji (zob.) - oszczędnie - oraz w akcjach ratowniczych (zob.).

Dno - najniższy punkt jaskini (zob.).

Dojrzewać - przygotowywać się fizycznie i psychomotorycznie do odlotu (zob.). Dojrzewanie jest często połączone z telegrafem (zob.).

Dolina krasowa - podłużne obniżenie na obszarze krasowym (zob.) powstające zwykle w efekcie łączenia się lejów krasowych (zob.), uwłów (zob.) i/lub polji (zob.), wzdłuż uprzywilejowanych tektonicznie głównych kierunków odpływu wód. Może być nieodwadniana (dolina sucha) lub może nią płynąć stały bądź okresowy ciek, ginący następnie w ponorach (zob.). Gdy dolina jest zakończona w dolnym biegu niskim zboczem, za którym ciągnie się opuszczony już odcinek, wykorzystywany tylko wyjątkowo podczas spiętrzenia wód i ich przelania się przez to zbocze, mówimy o niej półślepa. Natomiast gdy dolina zakończona jest wysoką stromą ścianą, nazywamy ją ślepą (zob. też: Wąwóz krasowy).

Dolna - asekuracja (zob.) może być "dolna". Mówi się: zrobił coś "z dolną", albo nawet - bardziej abstrakcyjnie - "z dołem", jeżeli prowadził na jakiejś drodze. Z dolną można różnie (zob.: Styl).

Doprądowy - skierowany w stronę z której płynie prąd wodny.

Drabinka - przyrząd zjazdowy (zob.) używany do pokonywania bardzo dużych deniwelacji (zob.) lub pod sporym obciążeniem, również w ratownictwie. Składa się z wielu ruchomych poprzeczek. Prędkość reguluje ilość szczebelków oplatanych przez linę. W niektórych środowiskach mówią na ten przyrząd "fortepian".

Draperia - naciek (zob.) powstały w wyniku połączenia się ze sobą wielu zasłon (zob.) zwisających ze sklepienia, nachylonej ściany lub występu skalnego.

Dressler - przyrząd samozaciskowy stosowany najczęściej w akcjach ratunkowych i do autoasekuracji (zob.). Firma Petzl (zob.) nazywa ten przyrząd Basic.

Droga wspinaczkowa - dla przeciętnego śmiertelnika odpychająca stroma skała. Dla łojanta (zob.) - wprost przeciwnie. Dawniej był to jeden ze sposobów dotarcia na pik (zob.), obecnie niekoniecznie.

Drzeć na łapach - kiedy łojant (zob.) zapomina że posiada również kończyny dolne.

Duet - dwuosobowy zespół.

Dupnięcie - (I) termin, jak się łatwo domyślić meteorologiczny. Oznacza gwałtowne załamanie pogody;

- (II) także w znaczeniu odlot (zob.), może zakończyć się glebowaniem (zob.). Oba te znaczenia wyrazu "dupnięcie" wiążą się z kulturotwórczą rolą sportu wspinaczkowego, a także z bogactwem językowym naszego slangu. Oto przykład opowieści łojanta (zob.): "Rano wdupiliśmy trochę żarełka i zaczęliśmy szybko podupiać do Moka. Jak ze schronu zadupialiśmy pod ścianę - dupnęło. Ale potem przestało dupić, więc wskoczyliśmy w dupowspory - no to go! Wojtkowi podupiła się droga, na dodatek wdupił się pod jakiś dupny okap. Wprawdzie wbił sobie dupiasty haczyk ale jak dupnął to oczywiście haczyk wydupił. Dupnął w półę rozdupił sobie kolano i musieliśmy zdupiać. Ale nie było czego żałować. Znowu przydupiło!". Dodajmy, że często używa się innych podstaw słowotwórczych wobec których użyta wyżej jest wzorem łagodności - z równie interesującym skutkiem (zob.: Kult obsceny).

Dupowspór - dolna część uprzęży służy głównie do tego o czym mówi nazwa. Próbowano lansować inne słowa np.: "wspornik", "wsporek", "dolna uprząż", itp. - można mieć niezłą zabawę, obserwując wysiłki autorów książek alpinistycznych, żeby jakoś toto nazwać mieszczańskodostępnie. Póki co - wszyscy mówią dupowspór. Trudno. Tu już trzeba bez pruderii, Szanowni Panowie. Najwyżej możemy udawać, ze wyraz jest pochodzenia góralskiego (zob. też: Dupnięcie).

Dynamik - lina (zob.) dynamiczna (zob.).

Dupówa - pogoda uniemożliwiająca prowadzenie działalności wspinaczkowej. Pojęcie wysoce względne. Dla jednych dupówa - dla innych może być lampą (zob.).

Dziaba - zob.: Czekan. Możemy powiedzieć także: dziabka.

Dziadek - łojant (zob.) lub grotołaz (zob.) powyżej trzydziestego roku życia.

Dziura - zob.: Jaskinia.

Dziurołaz - zob. Grotołaz.

Eksploracja - odkrywanie nowych lub nieznanych dotąd części jaskiń (zob.).

Eksplorancik - doskonałe niegdyś pismo dla dziurołazów (zob.), w 1992 roku przemianowano jego tytuł na "Jaskinie".

Ekspozycja - rzeczowe pozbawione emocji określenie przepaścistości dróg.

Ekspres - pętla (zob.) z dwoma karabinkami (zob.) umożliwiająca szybkie wpięcie liny w punkt asekuracyjny (zob.).

Ekstremalista - łojant (zob.) który potrafi zasiekać (zob.) ostre drogi, obecnie dolna granica dróg ekstremalnych mieści się gdzieś powyżej VI. 4 (zob.: Skala trudności).

Erozja - mechaniczne niszczenie skał (zob.) połączone z usuwaniem powstających okruchów skalnych np.: przez wodę. Uruchomiony materiał skalny uderza o podłoże,

Etyka - w środowisku wspinaczy zbiór zasad których naruszenie powoduje ze dany łojant (zob.) ma przerąbane (zob.). Istnieją takie tradycyjne zasady etyczne jak na przykład: - nie wolno pozostawiać partnera samego w krytycznej sytuacji (z wyjątkiem konieczności sprowadzenia pomocy). Stara zasada mówi że: - w górach zespół ludzi nie powinien się rozłączać. Jest ona obecnie systematycznie łamana zwłaszcza w Górach Najwyższych (Himalajach, Karakorum). Każdy alpinista ma moralny obowiązek wzięcia udziału w akcji ratowniczej. Tego rodzaju przestępstwa etyczne mogą spowodować wykluczenie łojanta ze społeczności taternickiej. Etyka obejmuje także zbiór norm bardziej subtelnych wiążących się z pojęciem stylu (zob.) np.: - azerował (zob.) a nie powiedział. Albo: - wbił haka w skałkach Jury. Te subtelności właściwe są akurat dla środowiska wspinaczy i grotołazów w zasadzie nie dotyczą. Za to ci drudzy posiadają wiele innych szczegółowych norm etycznych - także dotyczących stylu - a dających się zastosować jedynie w jaskiniach.

Filanc - osobnik desygnowany (głównie) do pilnowania łojantów (zob.) oraz grotołazów (zob.). Inaczej można go nazwać strażnikiem ochrony przyrody. W praktyce najbardziej pilnowani są grotołazi, jeżeli łojantów obecnie w ogóle ktoś sprawdza i gnębi. Podobno najstraszliwszym w TPN (zob.) jest Maryś Weron. Uwaga! Nosi strzelbę (i jej używa).

Filar - wybitna ostra wypukła formacja skalna. Ale sprawa jest głębsza, słowo to ma jakby znaczenie nobilitujące. Niektórzy np.: negują istnienie nadużywanych przez Betlejemkę (zob.) "Filarów Skrajnego Granata" i mówią o "Zboczu Skrajnego Granata". Do dziś nie wiadomo dokładnie czy "Filar Mięguszowiecki" to nie jest czasem "Północna Grzęda Mięguszowieckiego Szczytu Wielkiego" - choć formacja wybitna jak rzadko. Proponujemy nazwę "Filar Mięguszowiecki w Środkowej Części Przedzielony Grzędą", albo może "Filarogrzęda Mięguszowiecka".

Fisma - hiszpańska firma produkująca karbidówki (zob.) lub ich żargonowa nazwa.

Flaszencug - układ: karabinki (zob.) + bloczki (zob.) + małpy (zob.) + dużo liny (zob.) + jeden chętny osobnik do pracy. Układ ten ma zastosowanie wszędzie tam, gdzie potrzebna jest duża siła np.: do wyciągania want (zob.) przegradzających korytarze czy studnie (zob.) w eksploracji (zob.).

Francuz - (I) skrótowa nazwa sposobu zjazdu (zob.) bez użycia uprzęży (zob.) w tak zwanym kluczu francuskim;

- (II) Marcin, znany polski grotołaz ze Speleoklubu Warszawskiego.

Friend - (ang. przyjaciel). Znakomita mimośrodowa kostka (zob.) mechaniczna, pierwsza w świecie - i zarazem (do dziś) jedna z najlepszych a także najdroższych.

Galeria jaskiniowa - zob.: Korytarz jaskiniowy.

Gang - potoczne określenie potężnych korytarzy (zob.) (o dużym przekroju).

Garnek - zob.: Kask.

Gąsienica - Hala Gąsienicowa czasem - skrótowo - schron (zob.) na Hali Gąsienicowej (zob. też: Hala).

Gibbs - popularny kilkanaście lat temu, służący do wychodzenia (zob.) po linie, działający na zasadzie dźwigni dwuramiennej, przyrząd samozaciskowy (zob.), obecnie rzadko używany.

Glebować - wejść w bliski (zazwyczaj niezbyt miły) kontakt z najbardziej zewnętrzną warstwą skorupy ziemskiej czyli glebą po dłuższym (źle) lub krótszym (też nie najlepiej) locie (zob.). Pochodne: przyglebić, zaglebić, przyglebować, itp. Zwykle używane w skałkach i jaskiniach, jako że w Tatrach i górach wyższych gleba rzadko bywa pod ręką. Szybki choć ogólnie odradzany sposób pokonywania studni (zob.) w jaskiniach (zob.).

Głaźnictwo - zob.: Bouldering.

Godzina alarmowa - nieprzekraczalny termin powrotu z akcji. Po jego minięciu (i braku jakichkolwiek informacji o grupie) poinformowane wcześniej osoby powinny wszcząć alarm.

Godzina powrotu - planowana godzina powrotu z akcji.

Gore-tex - rodzaj tkaniny otrzymywanej przez sprasowanie dwu uzupełniających się warstw polimerów na skutek czego powstaje cienka membrana. Wykonana z takiego materiału odzież jest "oddychająca", nieprzemakalna i wiatroszczelna. Zdecydowanie wiedzie prym wśród materiałów o podobnych właściwościach. Gore-tex spowodował przewrót w górach stwarzając między innymi szansę przeżycia nieplanowanego kibla (zob.) na dużej wysokości.

Granit - mocna twarda skała znakomicie nadająca się przede wszystkim do wspinania. Najwspanialsze na świecie obeliski skalne (wiele szczytów i iglic znajduje się w Karakorum - Fitz Roy i Cerro Torre w Argentynie, w Alpach - Les Drus itd.), są zbudowane z granitu. Tylko dolomit (zob.) może niekiedy przewyższyć granit pod względem zalet wspinaczkowych. Najpiękniejszy jest granit tatrzański o granatowym (oczywiście) zabarwieniu (popatrzcie jesienią przy dobrej pogodzie na Wysoką kiedy jej szczyt jest lekko zalodzony - to jest właśnie to).

Grifi - przyrząd do wygodnego wieszania ław (zob.).

Grota - jaskinia, najczęściej o dużym otworze wejściowym. Zob. też: Jaskinia.

Gruszkowanie - zob.: Odlot.

Grzęda - coś jakby filar (zob.) a może raczej żebro (zob.) ale nie tak ostre nie tak strome i w ogóle nie to.

Grzybki - forma nacieków (zob.) jaskiniowych. Powstają z kalcytu wytrącającego się z wody, która podsiąka kapilarnie przez drobne szczeliny podłoża lub z rozpryskujących się kropli. Najczęstsza forma to mała kulka osadzona na krótkim, wąskim trzonku. Bywają jednak formy (rzadko) bardzo podobne np.: do owocników rydza.

Haczywo - do niedawna immanentny i niezastąpiony element szpeju (zob.) ostatnio wypierany coraz bardziej przez najrozmaitsze kostki (zob.). Uwaga! Gdzieniegdzie na przykład w skałki (zob.) haczywa brać nie należy w ogóle (no chyba żeby dla szpanu).

Hajduk - knajpa położona u wylotu Doliny Kościeliskiej. Obecnie najważniejszy punkt konfrontacji dziurołazów (zob.) u podnóża Tatr (zob.), szczególnie jeżeli chodzi o działalność powierzchniową.

Hak - wyprofilowany element ze stali stopowej wbijany w szczeliny skalne, służący do zakładania stanowisk asekuracyjnych (zob.), zjazdowych (zob.), pośrednich. Obecnie haki wyparte zostały przez spity (zob.) i kotwy (zob.).

Hakówka - (I) droga wspinaczkowa na które poruszać do góry można się tylko wbijając kolejne haki lub zakładając kostki - (zob.) i wieszając w nie ławy (zob.), albo używając haków i pętli jako stopni i chwytów;

- (II) nazwa techniki haczenia (zob.).

Hala - Hala Gąsienicowa (zob.: Gąsienica).

Harnaś - knajpa położona u wylotu Doliny Kościeliskiej. Kiedyś centralny punkt konfrontacji dziurołazów (zob.). Od jakiegoś czasu nastawiona wyłącznie na pełną komercję (czytaj: turystów z dużą kasą), utraciła swe znaczenie (zob. też: Hajduk).

Heks - heksagonalna ekscentryczna kostka (zob.) do asekurowania się w skale (ang. Hexentric).

Heliktyty - krystaliczne, zazwyczaj nieregularne, krzaczaste wyrostki rosnące w dowolnych kierunkach - często na stalaktytach (zob.) i polewach (zob.).

Hełm - zob.: Garnek.

HMS - (I) zob.: Półwyblinka;

- (II) karabinek (zob.) o gruszkowatym kształcie do asekuracji (zob.) lub zjazdu z zastosowaniem półwyblinki.

Horoleżka - niegdyś marzenie każdego łojanta (zob.) zgrabny plecak który produkowali nasi sąsiedzi z Południa.

Instruktor - bardzo doświadczony dziurołaz (zob.) lub łojant (zob.), który ma ambicje szkolić kursantów (zob.). By zostać instruktorem trzeba przejść odpowiedni kurs (zob.) którego ukończenie potwierdzają jak to bywa zwykle i gdzie indziej, odpowiednie papiery. Instruktor jest dla kursantów pierwszym po Bogu i ma zawsze rację, bo wie co robi. Jeżeli nie wie, to patrz zdanie poprzednie.

Irbis - bardzo dobry tytanowy karabinek (zob.) produkcji radzieckiej, w chwili obecnej praktycznie nie do zdobycia.

Jamka wirowa - językowate zagłębienie na powierzchni osadu, powstałe wskutek erozyjnej działalności prądy wody, po stronie doprądowej (zob.) jest ostro zarysowane i stosunkowo głębokie, po stronie zaprądowej (zob.) spłaszcza się i zanika. W osadach kopalnych jamki wirowe zachowują się jako odlewy na dolnej powierzchni ławic piaskowców. Powstają na ścianach i stropie jaskiń przy burzliwym przepływie wody. Pozwalają na określenie kierunku w którym płynęła woda w danych partiach jaskini krasowej (zob.)

Jaskinia - naturalna pustka skalna, lub system takowych, o rozmiarach umożliwiających eksplorację (zob.) przez człowieka.

Jaskinia krasowa - to jaskinia utworzona w wyniku rozpuszczania się skał krasowiejących (zob.) przez wody opadowe lub rzadziej przez wody hydrotermalne, zwykle wzdłuż szczelin tektonicznych lub fug międzyławicowych. W tego typu jaskiniach często występują nacieki (zob.)

Jaskinia pierwotna - powstaje równocześnie ze skałą w której występuje. Przykładami są jaskinie lawowe lub jaskinie w koralowcach.

Jaskinia turystyczna - to taka która jest udostępniona dla szeroko rozumianego ruchu turystycznego.

Jaskinia wtórna - powstaje w skale już po jej ostatecznym uformowaniu. Są to najliczniej występujące obiekty. Zaliczamy do nich np. jaskinie krasowe (zob.) i tektoniczne.

Jaskinie - jedno z najlepszych pism jaskiniowych w Polsce. Dawniej aperiodyk, a od początku 1998 roku regularnie ukazujący się najpierw dwumiesięcznik, a potem kwartalnik.

- (II) zob.: Grotołaz

Jaskóła - faza lotu (zob.) pomiędzy odpaleniem (zob.) a glebowaniem (zob.) lub wyłapaniem (zob.).

Jedynka - specjalny haczyk do wąskich szczelin jedyny polski wkład do światowego zestawu haków - wymyślił go Czesław Momatiuk, nasz wielki alpinista (zob. też: Rurp).

Jeziorko - naturalny zbiornik wodny we wnętrzu jaskini. Stanowi jej integralną część. Jeziorka zazwyczaj szokują swym pięknem i urokiem. Pokonuje je się przechodząc (jak jest płytkie i duże), lub przepływając pontonem. Jeziorka w przesycie stają się przekleństwem.

Jumar - niezwykle rzadko używany już dziś przyrząd do wychodzenia po linie, budową i zasadą działania zbliżony do Poignee (zob.). Krzywka (zob.) zamiast zębów posiadała poprzeczne frezy.

Jura - największy region występowania jaskiń w Polsce, ponad 1000 jaskiń i schronisk skalnych. To też (a może przede wszystkim) bardzo popularny rejon wspinaczkowy. W warunkach polskich swoiste przedszkole wszystkich wspinaczy - choć nie brak i tu trudnych dróg - zanim udadzą się na poważne łojenie w góry.

Juvel - doskonała, choć coraz rzadziej używana do gotowania maszynka benzynowa.

Kalosze - obuwie grotołaza (zob.).

Kamieniołom - niekiedy miejsce usytuowania otworu jaskini.

Kanał krasowy - strefa uprzywilejowanego przepływu wód krasowych (zob.), wykorzystująca zwykłe szczeliny tektoniczne. Kanały mogą mieć średnicę od kilku do kilkudziesięciu metrów (zob. też: Korytarz jaskiniowy).

Karabinek - karabinek jaki jest - każdy widzi: metalowy, owalny pierścień w większości wypadków z ruchomym ramieniem. Podstawowy sprzęt taternicki, bardzo dużo odmian, bezustannie modyfikowany i udoskonalany.

Karabinek centralny - używany do spinania uprzęży (zob.) jaskiniowych, wpinania Crolla (zob.) i lonży (zob.) (zob. też: Demi rond, Delta).

Karabinek zakręcany - zob.: Maillon Rapide.  Nazywa się też tak karabinki posiadające blokadę zamka. Trzy najczęściej spotykane odmiany tych karabinków to: a) z zakręcaną blokadą zamka, b) ręczną szybką blokadą zamka c) z automatyczną blokadą zamka.

Karabol - zob.: Karabinek.

Karbid - CaC₂ (węglik wapnia) - sztucznie otrzymywana substancja chemiczna, łączona z wodą w wytwornicy (zob.), reaguje wydzielając spore ilości acetylenu i ciepła.

Karbidka - zob.: Karbidówka.

Karbidówka - (I) wytwornica (zob.) acetylenu (zob. też: Karbid);

- (II) także lampa górnicza w zamierzchłych czasach przerabiana na potrzeby jaskiniowe.

Karimat - materacyk o grubości 8 -15 mm z pianki poliuretanowej (lub z innego tworzywa) nie nasiąkający woda, lekki i znakomicie izolujący cieplnie od podłoża. Stworzony po raz pierwszy przez firmę Karrimor dla której zastrzeżona została nazwa karrimat.

Karta taternika - niezwykle prestiżowy dokument uprawniający np.: do prowadzenia samodzielnych akcji w Tatrach.

Kartowanie - wykonywanie pomiarów i sporządzanie planów jaskiń (zob.), podstawowa czynność inwentaryzacji (zob.).

Kask - nieodzowny element wyposażenia grotołaza (zob.). Chroni głowę i ułatwia mocowanie na niej lampy (zob.). Najlepiej żeby posiadał atest (zob.)

Kaskady - (I) wodospad, w którym spadająca woda załamuje się na szeregu progów (zob.);

- (II) forma polewy (zob.) naciekowej do złudzenia przypominająca często zamarznięte kaskady wodne. Oba powyższe zjawiska przybierają często w jaskini (zob.) monstrualne rozmiary i są bardzo widowiskowe. Z tego powodu są często tłem zdjęć wykonywanych pod ziemią;

- (III) zespół stopni, progów składający się na korytarz jaskiniowy (zob.) lub studnię (zob.).

Kaziowy sprzęt - sprzęt produkowany przez niejakiego Kazika z Kielc. Synonim wszelkich samoróbek. Uwaga! Używanie Kaziowego sprzętu jest niebezpieczne i ryzykowne. Cóż, sam Kazik używa sprzętu zachodniej produkcji.

Kibel - biwak poza schronem (zob.) lub taborem (zob.) w terenie przygodnym. Lepiej żeby był planowany.

Kierownik (wyprawy, akcji, szychty) - grotołaz (zob.) lub łojant (zob.) zarządzający (wyprawą, akcją, szychtą) którego polecenia wypełnia się niezwłocznie i bezwzględnie

Klama - dobry chwyt. Wyjątkowo dobry chwyt to "klama tramwajowa"' lub "klama po pachy"

Klarowanie - zwijanie liny.

Klin - stożkowy element spita (zob.) sporządzony ze stali hartowanej.

Klinowanie - technika wspinaczki (zob.) w rysach (zob.). Łojant (zob.) przemieszcza się do góry, klinuje w rysie ręce (dłonie, łokcie) i nogi (stopy kolana). Użycia innych części ciała nie zaleca się. W rysach przeszerokich (zob.) klinowanie może być bardzo finezyjne.

Klipić się - określenie stosowane dla korytarzy i szczelin gdy te zaczynają  zwężać się na tyle iż nie są do przejścia.

Klub Wysokogórski - historyczny przodek PZA (zob.), data jego powstania to żelazne pytanie egzaminacyjne na kursach wspinania.

Klucz - (I) przyrząd do wkręcania śrub w spity (zob.) (najczęściej nr 13);

- (II) sposób zjazdu (zob.) na linie (zob.) bez przyrządu, np.: klucz Dulfera.

Kluczowe miejsce - najtrudniejszy technicznie odcinek drogi wspinaczkowej (zob.).

Knife - malutki cienki hak (zob.).

Kotły eworsyjne - częściej zwane wirowymi, owalne zagłębienia w stropach (zob.) jaskiń bądź też na spągu (zob.) korytarzy (zob.), o ogładzonych ścianach. Ich głębokość (wysokość) jest zawsze większa od średnicy. Występują w miejscach zawirowań płynącej wody. Nie wszystkie spotykane w jaskiniach kotły są jednak pochodzenia eworsyjnego.

Kolucho - (I) zob.: Ring;

- (II) główka haka.

Kolumna naciekowa - zob.: Stalagnat.

Kombajn - zewnętrzne odzienie robocze grotołaza (zob.). Jednoczęściowy ubiór stosowany w taternictwie jaskiniowym. Wykonany z tkanin powlekanych PCV - nieprzemakalny lub przemakalny z np.: dakronu.

Kombinezon - specjalistyczny ubiór stosowany w taternictwie jaskiniowym. Wyróżnia się kombinezony zewnętrzne (zob.: Kombajn) i wewnętrzne (zob.: Wnętrze).

Kondom -  (I) zob.: Kombajn;

- (II) kawałek dętki służący do transportu karbidu (zob.);

- (III) nieprzyjemne bo kruche, ciasne, błotniste ciągi (zob.) jaskini.

Konfitura - najczęściej w bułach (zob.) - kiedy buły siądą (zob.).

Kontrkostka - kostka (zob.), której zadaniem jest zabezpieczenie kostki głównej - tej, która będzie przenosić obciążenie podczas wyłapywania (zob.) - przed wypadnięciem.

Korek - u grotołazów (zob.) najczęściej lodowy lub śnieżny, powszechnie nielubiany, bo przez niego jaskinia "nie puszcza". Na mniej udanych wyprawach częściej do czynienia mamy z korkami butelczanymi.

Korker - but piłkarski, który - po odcięciu z jego przedniej części korków i ewentualnym podklejeniu mikrogumą - staje się namiastką buta wspinaczkowego. Obecnie - w dobie Firezów (zob.) - korkery są anachronizmem, w każdym razie nie powinni ich używać ekstremaliści (zob.).

Korytarz jaskiniowy - poziomy lub prawie poziomy kanał krasowy (zob.), często łączący inne elementy jaskini takie jak sale (zob.), studnie (zob.), kominy (zob.)

Kostka - mniej lub bardziej skomplikowany przyrządzik do asekurowania w skale. Istnieje w tej chwili wiele rodzajów kostek, niekiedy bardzo finezyjnych - np.: mimośrodowych (Camlock), mechanicznych (zob.: Friend), itp. Kostki przyspieszają wspinanie - nie wymagają zwykle wbijania i wybijania - ale do poprawnego posługiwania się nimi niezbędne jest duże doświadczenie. Znacznie łatwiej ocenić, jak w przypadku odpadnięcia zachowa się hak, niż kostka (zob. też: Heks, Roks, Stoper).

Koszulka - oplot liny (zob.) osłaniający jej rdzeń.

Kotwa - rodzaj stalowego kołka (nitu) osadzanego w skale stanowiącego potem stały punkt zaczepienia dla stanowiska lub asekuracji. Kotwy można osadzać w otworach wierconych za pomocą wiertarki lub ręcznie z wykorzystaniem samej kotwy podobnie jak spit (zob.). Kotwa trzyma się w otworze przez rozklinowanie fragmentu koronki lub z pomocą specjalnego kleju. Różnica pomiędzy kotwą a spitem biorąc pod uwagę ich budowę często jest prawie niezauważalna. Jednak kotwy inaczej przenoszą siły i w odróżnieniu do spitów są bardziej wytrzymałe na siły działające poosiowo, bez potrzeby stosowania specjalnych plakietek (zob. też: Batinox, Longlife, Coeur goujon,  Ring).

Kras - procesy rozpuszczania skał stosunkowo łatwo rozpuszczalnych (zob.: Skały krasowiejące) przez wody powierzchniowe i podziemne, wraz z procesami towarzyszącymi składającymi się na krasowienie (zob.), a także wytwarzana przez nie charakterystyczna rzeźba terenu takie jak lapiaz (zob.), leje krasowe (zob.), uwały (zob.), polja (zob.), doliny krasowe (zob.), jaskinie (zob.) czy system odwodnienia. Wybitnie najpospolitszy powód powstawania dużych jaskiń i najpoważniejszy argument uzasadniający istnienie klubów speleo.

Kras gipsowy - kras w gipsach. Gipsy są znacznie mniej rozpuszczalne niż skały solne (zob. też: Kras solny), lecz znacznie bardziej niż wapienne (zob. też: Kras wapienny).

Kras kopiasty - kras występujący zwykle w strefie tropikalnej; wskutek głębokiego krasowienia (zob.) skał tworzą się mogoty (zob.), zaś obniżenia krasowe powstające wzdłuż szczelin tektonicznych np.: uwały (zob.) czy polja (zob.) są wyściełane grubymi seriami utworów nieprzepuszczalnych oraz aluwiami (zob.), wskutek czego zyskują płaskie dna.

Kras (nagi, nieprzykryty, odkryty) - kras w skałach krasowiejących (zob.) nie przykrytych glebą ani zwietrzeliną, może występować jedynie w głębszych częściach szczelin.

Kras solny - kras w skałach solnych.

Kras wapienny - kras w skałach wapiennych.

Kras zakryty - kras rozwijający się bezpośrednio pod pokrywą utworów niekrasowiejących, lecz wodoprzepuszczalnych np.: piasku, lessu, gleby.

Krasowienie - zespół procesów formujących specyficzny system odwodnienia (w dużej mierze podziemnego), powodujących powstawanie jaskiń i charakterystycznej rzeźby terenu na obszarach zbudowanych ze skał krasowiejących (zob.), obejmujących przede wszystkim rozpuszczanie tych skał, przy mniejszym udziale erozji (zob.) i sedymentacji.

Krata - czasami blokuje wejście do jaskini (zob.), przy czym może służyć jako doskonałe stanowisko zjazdowe (zob.) przykład: jaskinia Czarna.

Krwawa pięść - obrazowa (i często adekwatna do rzeczywistości) nazwa metody klinowania (zob.) przy użyciu zaciśniętej pięści.

Krzywka - najważniejszy i najmniej żywotny element małpy (zob.) wykonany ze stali chromowej. Uzbrojona w zęby a zbudowana na tyle sprytnie iż zaciskając się na linie odprowadza na zewnątrz wszelkie zabrudzenia, np.: wodę, glinę.

KTJ PZA - Komisja Taternictwa Jaskiniowego PZA (zob.). Najwyższa władza grotołazów w Polsce.

Kult obsceny - zjawisko niestety niezwykle popularne wśród łojantów (zob.). Zwracamy Kolegom uwagę, że okrzyki w rodzaju "O k...!", "Ty ch...!", - że nie wspomnimy o wielu innych - zakłócają w pewnym stopniu odwieczną harmonię gór, a nawet mogą być przyczyną okropnego wypadku gdy hałas spowoduje zejście lawiny.

Kurs - spotkania towarzyskie na których instruktorzy zdradzają się swoją wiedzą. Zwykle część kursantów (ta mniejsza) załapuje bakcyla i zostaje dobrymi (lub bardzo dobrymi) łojantami (zob.) czy grotołazami (zob.). Ta druga część (na ogół większa) stwierdza jednak po czasie że pomyliła kierunek i przerzuca swe zainteresowania na inne hobby. Kurs składa się z części teoretycznej i praktycznej, trwa kilka miesięcy i zakończony jest egzaminem.

Kursant - ostatnio także coraz częściej kursantka - tworzą odrębną klasę społeczności taternickiej. Kursant(ka) ma pewne obowiązki - wszyscy wiedzą jakie - ale ma też pewne prawa, może na przykład bezkarnie zajajarzyć (zob.: Jajarz).

- (II) może być gazowa (dobrze), lub elektryczna (dobrze), albo gazowo-elektryczna (najlepiej). Służy ona do rozświetlania ciemności panujących w jaskiniach.

Lanex - potocznie lina produkowana w Czechach przez firmę Lanex.

Lano - (słow.) lina (zob.).

Lanowanie - (słow.) zob.: Zjazd.

Lanolina - tak mogłaby się nazywać lina, powstała z połączenia połowy liny polskiej z połową słowackiej (zob.: Lano, Lina).

Lapiaz - drobne formy na powierzchni skał krasowiejących (zob.) utworzone w wyniku ich rozpuszczania przez spływające wody.

Lasowanie - proces rozkładu karbidu (zob.) w kontakcie z wodą na acetylen i wodorotlenek wapnia.

Lasowaniec - karbid (zob.) potraktowany wodą , (zob. też: Karbidówka, Lasowanie).

Latarka - określenie używane najczęściej w odniesieniu do lampy elektrycznej (zob.).

Lej krasowy - czasem lejek jak mały; okrągłe lub eliptyczne zagłębienie o średnicy na ogół większej od głębokości, zwykle z podziemnym uwodnieniem. Powstaje głównie w wyniku rozpuszczania skał krasowiejących (zob.) przy mniejszym udziale osiadania lub zapadania się stropów (zob.) jaskiń krasowych (zob.). Najczęściej wypełniony jest osadami.

Lina - stosowany we wspinaczce (zob.), speleologii (zob.) sznur z włókien syntetycznych charakteryzujący się wysoką wytrzymałością na zrywanie.

Lina dynamiczna - specjalny rodzaj sznura do ratowania egzystencji łojantów (zob.) Lina alpinistyczna splatana jest w taki sposób aby:

• była max wytrzymała;
• rozciągała się w momencie wyłapywania lotu (zob.) w odpowiedni sposób amortyzując siłę uderzenia, dobre współczesne liny są konstruowane tak, że siła działająca na wspinacza nawet przy współczynniku odpadnięcia (zob.) równym 2 - nie przekraczała 1200 daN (czyli po staremu 1200kG);
• nie skręcała się podczas używania.

Lina statyczna - lina używana głównie w taternictwie jaskiniowym, posiada niską rozciągliwość < 6%. Nie może pod żadnym pozorem być używana do wspinaczki (zob.).

Longe - krótki odcinek liny (nie taśmy chyba, że jest to wyrób firmowy lub z absorberem ) służący do autoasekuracji (zob.).

Lonża - zob.: Longe.

Longlife - rodzaj kotwy (zob.) z której nie da się zdjąć plakietki (zob.) po jej zamontowaniu.

Lot - najczęściej bezwładne przemieszczanie się łojanta (zob.) lub grotołaza (zob.) w kierunku środka masy układu grawitacyjnego - czyli w praktyce środka Ziemi, (w przypadku układu Ziemia - łojant). Przemieszczanie może się także odbywać po orbicie eliptycznej. Niestety, ten ostatni przypadek zachodzi w praktyce wyłącznie w schroniskach.

Lufa - (I) duża ekspozycja (zob.);

- (II) bardzo duża studnia (zob.).

Luft - (I) wychodzące z użycia wsród łojantów (zob.) określenie lufy (zob.);

- (II) za to grotołazi (zob.) mówią tak prawie zawsze, opisując brak kontaktu ze ścianą w czasie zjazdu (zob.) i przepinek (zob.). Często jest powodem sporych emocji.

Lusterko - blaszany element niektórych lamp (zob.) karbidowych mający swym istnieniem potęgować moc płomienia lampy  (teoretycznie), niestety po kilkunastu minutach przypomina model - prawie doskonały - czarnej dziury, pochłaniającej światło (praktycznie).

Lustro tektoniczne - spotykany w górach specjalny przyrząd dla kokieteryjnych łojantek (zob.).

Luz - (I) zapas liny;

- (II) określenie elegancji, łatwości wspinania; objaw posiadania przez łojanta (zob.) mocnej psychy (zob.).

Łojant - taternik (w Tatrach), alpinista (w Alpach), skałołaz (w Krakowie), podobnie: andynista, kałkaźnik, hindukusiarz, pamimik, dolomiciarz, etc.

Łojenie - czyli siekanie (zob.: Zasiekać).

- (II) kamieniołom.

Łyżka - nieco abstrakcyjna nazwa płaskiego haka z ustawionym prostopadle uchem.

Makaron - rurka naciekowa - inicjalna rurkowata forma stalaktytu (zob.), przeważnie prosta o długości do 2 metrów i mniej więcej stałej średnicy ok. 5 mm.

Masełko - przeciwieństwo trąbki (zob.).

Małpa - (I) najpoważniejszy naturalny konkurent ekstremalisty (zob.). Wspina się wyłącznie na żywca (zob.).

- (II) przyrząd do małpowania (zob.): może być Poignee (zob.), Croll (zob.) Jumar (zob.), etc. Krajowych kopii lepiej nie używać. "Małpa" mówi się już coraz rzadziej, bo termin ten określał niegdyś, przestarzałą już obecnie, generację przyrządów samozaciskowych (zob.).

Małpowanie - podchodzenie do góry po linie (zob.) przy użyciu "małp" (zob.) - specjalnych przyrządów, zaciskających się na linie.

Marmit - denne kotły wirowe (eworsyjne) (zob.), na ogół niewidoczne z powodu zakrycia dna korytarzy osadami.

Meander (I) - zwykle wysokie, kręte korytarze (zob.) powstałe na skutek wcinania się coraz głębiej płynącego ich dnem potoku. Meandry są poskręcane nie tylko w poziomie, ale też i w pionie. Często są ciasne i trudne do pokonania.

- (II) pismo wydawane niegdyś przez Katowicki Klub Speleologiczny.

Miech - zob.: Wór.

Miotełka - stalowa linka, zakończona dziesiątkiem cienkich stalowych nitek, służących do czyszczenia palnika (zob.). Jest przymocowana do tylnej ścianki lusterka (zob.).

Miś - (I) element życia towarzyskiego na taborze (zob.) lub w schronie (zob.). Odwieczny podmiot mrożących krew w żyłach opowieści, np. takich: "Stary, budzę się skacowany - a tu ktoś grzebie w przedsionku namiotu. Widać tylko wypinające się płótno. Więc ja, stary, cichutko... i jak nie przyłożę z buta! A tu, bracie, taki ryk potworny! Wyszedłem drugą stroną namiotu..."

- (II) także polar-wear (zob.).

Mlasnąć - najczęściej: odpalić (zob.: Odpalenie), ale także: przyglebować (zob.: Glebować).

Mleko wapienne - masa gąbczastego uwodnionego węglanu wapnia o różnej konsystencji i różnie uformowanej powierzchni. Przeważnie substancja ta jest biała i plastyczna, chociaż bywa że na skutek różnych czynników (np.: wysychanie) twardnieje.

Młotek - może służyć do spitowania (zob.), wbijania haków (zob.) i rozkuwania zacisków (zob.). Na marginesie - świetnie się sprawdza w trakcie wbijania gwoździ.

Mogoty - kopułowaty ostaniec (zob.) o stromych zboczach charakterystyczny dla krasu kopiastego (zob.).

Moko - Morskie Oko. Termin ten przyjął się, mimo że się niektórym nie podoba. A Morskie Oko to ładna nazwa? Także - schron (zob.) nad Mokiem.

Monokabel - rodzaj kostki (zob.) asekuracyjnej na pojedynczej lince stalowej. Ostatnio modny.

Motylek - uniwersalny węzeł służący do poręczowania (zob.) trawersów (zob.), rzadziej przy poręczowaniu w "V" i jako węzeł amortyzujący.

Murek - bywa stosowany zastępczo, gdy nie ma pod ręką ściany (zob.).

Nacieki agrawitacyjne - to takie przy których wzroście główną rolę odgrywają siły i kierunki krystalizacji. Zaliczamy do nich min.: nacieki grzybkowe (zob.), heliktyty (zob.) i krystaliczne skupienia kalcytu (zob.: Szczotki).

Nacieki grawitacyjne - tworzą się poprzez wytrącanie kalcytu z wody krasowej (zob.) która spływa w linii działania siły grawitacji. Wyróżniamy tu mnogość i bogactwo form, na wskutek powszechnej obecności siły ciążenia i faktu iż kształt tych nacieków w znacznej mierze uwarunkowany jest miejscem ich powstania. W każdym razie mniej miejsca zajmuje wymienienie przedstawicieli nacieków agrawitacyjnych (zob.), a więc każde inne automatycznie są grawitacyjnymi.

Nacieki grzybkowe - zob.: Grzybki.

Nacieki kaskadowe - zob.: Kaskady.

Nacieki kożuchowe - powstają z miękkiego lub stwardniałego (wyschniętego) mleka wapiennego (zob.), tworząc na stromych lub płogich ścianach charakterystyczny kożuch. Najbardziej znane formy to pola ryżowe (zob.) i nacieki wełniste (zob.). Uwaga dla zwiedzających jaskinie: ze względu na delikatną budowę szybko ulegają zniszczeniu.

Nacieki wełniste - odmiana nacieku kożuchowego (zob.) powstająca na stromych ścianach.

Namulisko - osady jaskiniowe.

Na żywca - przejście samotne bez asekuracji (zob.).

Nietoperz - prawowity mieszkaniec jaskini.

Nit - zob.: Spit.

Nora - zob.: Jaskinia.

Nurkowanie - podobno niezwykle pociągające zajęcie, chociaż tylko garstka śmiałków nurkuje w jaskiniowych syfonach (zob.).

Nyża - zagłębienie w skalnej ścianie.

Oczko - chwyt w postaci pojedynczej dziurki. Oczka często występują w wapieniu (zob.).

Odciąg - (I) chwyt boczny;

- (II) także technika wspinania (zob.: Dilfer);

- (III) pośredni punkt mający za zadanie odsunąć linę od miejsca gdzie narażona jest na tarcie o skałę.

Odhaczyć - przejść klasycznie, tzn. nie używając punktów asekuracyjnych (zob.) jako stopni lub chwytów, a także nie azerując (zob.), drogę wspinaczkową, która była dotychczas hakówką (zob.).

Odlot - zob.: Odpadnięcie od ściany.

Odpadnięcie od ściany - z różnych przyczyn nie zamierzona utrata kontaktu ze ścianą (zob.).

Odpalenie - zob.: Odlot.

Okap - maksymalnie duża przewieszka (zob.).

Okno - otwór, wylot korytarza (zob.) zawieszony w ścianie studni (zob.) lub sali (zob.).

Okularki - rodzaj chwytu; dwa oczka (zob.) położone blisko siebie.

Omega - rzadko stosowane określenie karabinka centralnego (zob.) typu Demi Rond (zob.).

OPN - Ojcowski Park Narodowy.

Organy geologiczne - powierzchnia skalna utworzona wskutek krasowienia (zob.) - zwykle głębokiego, do kilkudziesięciu metrów - pod przykryciem (zob.: Kras zakryty), charakteryzująca się stromymi formami rzeźby krasowej (zob. np.: Żebro krasowe), widoczna zwłaszcza na urwistych zboczach dolin.

Oring - cienka gumka pozwalająca pewnie połączyć śrubę z plakietką (zob.).

OS - (ang.: On Sight - czyli "Od Strzału") najwyżej ceniony styl (zob.) łojenia (zob.). Polega na przebyciu drogi bez jej uprzedniej znajomości i bez lotów (zob.). W różnych rejonach styl OS jest interpretowany różnie - gdzieniegdzie np.: aby przejście było OS nie wolno nawet obserwować, gdy przechodzi drogę ktoś inny.

Ostaniec - izolowane wzniesienie będące pozostałością kompleksu skalnego, który w sąsiedztwie został usunięty.

Oświetlenie - rzecz niezmiernej wagi przy prowadzeniu działalności w jaskiniach. Wiadomo powszechnie że nie posiadają one oświetlenia za wyjątkiem jaskiń turystycznych (zob.) Oświetlenie może być elektryczne, gazowe lub mieszane (zob. też: Lampa).

Otwór - wejście do jaskini (zob.), gdy spotykamy go we wnętrzu jaskini np.: w ścianie, to mówimy: okno (zob.).

Pakowanie - czynność, której ostatecznym celem jest posiadanie przypaku (zob.).

Paker - łojant (zob.), który intensywnie pakuje (zob.).

Palnik - (I) część kohera;

- (II) bardzo ważna część lampy (zob.) karbidowej. Jest ceramiczny i posiada niezawodny zapalacz piezoelektryczny (zob.) by w każdych warunkach możliwe było zapalenie mieszanki acetylenu i powietrza. Palniki mogą różnić się wydajnością.

Parapent - skrzyżowanie lotni ze spadochronem; bardzo lekki; umożliwia nawet kilkugodzinny (!) lot szybowy; może w znacznym stopniu ułatwić wycof (zob.) lub zejście (zob.). Polska nazwa: spadolot (zob.), ale funkcjonują także inne np.: paralotnia.

Partie - konkretnie wyodrębniona i często posiadająca swą nazwę własną część jaskini (zob.).

Partner - może być stały (dobrze) lub przypadkowy (niedobrze).

Partnerka - może być stała (niedobrze) lub przypadkowa (bardzo niedobrze!).

Paść - najczęściej pada droga wspinaczkowa (zob.) w wyniku dużego spręża (zob.). Pasać można także cieciowiznę (zob.).

Patent - (I) właściwa sekwencja ruchów, umożliwiająca załojenie (zob.) drogi. Patent może być czujny;

- (II) - gadżet sprzętowy;

- (III) - własne usprawnienie techniki lub przyrządu.

Patenciarz - ten, co cały tydzień patentuje (zob.), aby potem w niedzielę - na oczach wszystkich - dokonać przejścia drogi z dolną (zob.) lub na żywca (zob.).

Patentowanie - przechodzenie jednej drogi z górną asekuracją (zob.: Wędka) aż do nauczenia się na pamięć optymalnej sekwencji ruchów, umożliwiającej jej przejście przy użyciu ryzykowniejszych sposobów asekuracji (lub bez asekuracji). Według jednych patentowanie umożliwia w ogóle postęp w technice wspinania - według innych niszczy sens i wartość wspinaczki (zob.).

Pedałka - mały podręczny woreczek, przypięty do uprzęży (zob.). Służy do transportu niezbędnych przedmiotów.

Perły jaskiniowe - kulista, wypolerowana odmiana nacieków grawitacyjnych (zob.). Powstają w obrębie mis naciekowych (zob.), gdzie w w wodzie, wokół ośrodka krystalizacji (może nim być ziarnko piasku, fragment kości) wytrąca się koncentrycznie węglan wapnia.

Petzl - nazwisko wybitnego francuskiego grotołaza Fernanda Petzla, znanego głównie z śmiałej eksploracji wpinaczkowej jaskini Réseau de la Dent de Crolles.
Również nazwa firmy produkującej doskonały sprzęt speleo i wspinaczkowy. Łatwo poznasz ignoranta po tym, że używa nazwy Petzl jako ogólnego określenia dla latarek typu czołówka lub całego szpeju (zob.) wspinaczkowego.

Pętla - kawałek związanej liny (zob.) lub taśmy nylonowej.

Piaskowiec - miękka skała osadowa (aczkolwiek znakomita do wspinania). W piaskowcach nie używa się do asekuracji haków, a nawet kostek - spowodowałyby zbyt szybkie zniszczenie skały; używa się natomiast rozmieszczanych w bardzo ściśle określony sposób koluch (ringów) (zob.), oraz wiązanych na pętlach (zob.) węzełków. Podobno taki węzełek jest w stanie utrzymać gruszkującego (zob.) wspinacza, tak przynajmniej twierdzą piskarze (zob.).

Piaskownica (I) - rejon działania piskarzy (zob.); głównie Hejszowina - czyli Góry Stołowe.

- (II) nazywa się tak też pewne miejsce na dnie jaskini Marmurowej w Tatrach (zob.).

Piątka - Dolina Pięciu Stawów Polskich: także schron (zob.) w Pięciu Stawach.

Piezoelektryk - zapalacz piezoelektryczny lampy karbidowej (zob.), skrótowo nazywany: piezo.

Pik - cel łojenia (zob.).

Pikuś - lekceważące określenie przez wspinacza trudności, które przebywa spoko-spoko.

Pijawka - cienki wężyk służący do nabierania wody w usta z płytkich jeziorek jaskiniowych (zob.). Później możemy ją wlać do wytwornicy (zob.).

Pipant - skalna turniczka; może być niewybitny trabant (zob.), często stosowany jako chwyt (zob.).

- (II) spotyka się je w jaskiniach a nadzianie się na nań nieuzbrojoną w garnek (zob.) głową bywa bolesne. Grotołazi wyróżniają trzy podstawowe typy pipantów:

• zwisające ze stropu (zob.) jak nietoperze to stalaktyty (zob.);
• stojące na spągu (zob.) jak Pan Bóg przykazał to stalagmity (zob.);
• kiedy dwa powyższe typy się połączą w kolumnę (zob.) mówimy o stalagnacie (zob.).

Piskarz - nie piaskarz! Łojant (zob.) wspinający się w piaskowcu (nie piskowcu!) (zob.: Piaskowiec).

Pitać - wycofywać się ze ściany, np. na skutek dupnięcia (zob.).

Pizolity - perły jaskiniowe (zob.).

Plakietka - duralminiowe lub stalowe ogniwo łączące spit (zob.) z karabinkiem (zob.). Może być gięta, skręcona lub działająca wielokierunkowo.

Plan jaskini - rzut na płaszczyznę poziomą całej jaskini (zob.), oczywiście w określonej skali.

Plan techniczny - ogranicza się do orientacyjnego podania przebiegu korytarzy (zob.), kominów (zob.), i studni (zob.) konkretnej jaskini (zob.). Za to szczegółowo podaje rozmieszczenie spitów (zob.), punktów naturalnych (zob.), zacisków (zob.) i długości potrzebnych do eksploracji lin (zob.). Pomocny w planowaniu taktyki  przejścia (zob.) jaskini.

Plecak - "(...) Powstała w ostatnich czasach nazwa "plecak" jest obrzydliwym dziwolągiem bez żadnego uzasadnienia." (Z. Klemensiewicz "Zasady taternictwa", Lwów 1913).

Płytka Stichta - przyrząd do zjeżdżania i asekuracji dynamicznej (nazwa od nazwiska wynalazcy).

Pochylnia - pochyły korytarz (zob.).

Podchwyt - chwyt od dołu.

Podciąg - (I) lina (zob.) tzw. połówkowa o grubości 8-9 mm, zwana także podciągową, używana podwójnie. Najbardziej uniwersalna i najczęściej u nas używana odmiana liny alpinistycznej (obecnie nazwa wychodzi z użycia).

- (II) dawniej nazywano tak wspinaczkę (zob.) techniką hakową (zob.: Hakówka).

Podpinaczka - nowe określenie hakówki (zob.), (zob. też: Wspinaczka, Zspinaczka, Spinaczka).

Poignee - współcześnie powszechnie używany przyrząd samozaciskowy (zob.) służący do wychodzenia (zob.) po linie. Używa się go jako przyrządu górnego i za pomocą taśmy bądź repa (zob.) łączy się z nogą. Możliwa jest nim też autoasekuracja podczas treningu, szczególnie przydatny w czasie transportu sprzętu, nie tylko w jaskiniach.

Pola ryżowe - naciek kożuchowy (zob.) powstający na płogich ścianach jako szereg, schodkowo położonych malutkich miseczek (zob. też: Misa naciekowa), przez które woda przepływa kolejno, wolno się sącząc. 

Polana Rogoźniczańska - położone ok. 1 km od centrum Kir obozowisko PZA (zob.) przeznaczone głównie dla grotołazów (zob.), czynne w miesiącach letnich. W skrócie zwane także: Polana.

Polar - oficjana nazwa tego materiału to Polartec, a polar to popularnie używany jej skrót (zob. też: Polar-wear).

Polar-wear - (ang.) ubranie polarne; rodzaj sztucznego misia (zob.) wytwarzanego z włókien sztucznych, które są rurkami. Skutkiem tego grzeje nawet kiedy jest mokry; dziś wyroby firmy Malden Mills opatrzone naszywką Polartec. Istnieje kilka typów podobnych tkanin o własnościach lepszych niż polar-wear. Terminu polar-wear już się obecnie nie używa (zob. też: Polar).

Polewy - forma nacieków jaskiniowych pokrywająca duże powierzchnie ścian i dna korytarzy. W obrębie namuliska tworzy często kilka warstw których grubość

przekracza niejednokrotnie kilka metrów. Na polewach tworzą się często żebra (zob.), kaskady (zob.), nacieki wełniste (zob.), pola ryżowe (zob.).

Polje - rozległe (zwykle o powierzchni od jednego do kilkunastu km²) obniżenie bezodpływowe na obszarze krasowym (zob.), o stromych zboczach i prawie płaskim dnie. Bywa okresowo lub stale zalane wodą, zazwyczaj odwadniane ponorami (zob.).

Polje marginalne - utworzone na granicy skał krasowiejących (zob.) i niekrasowiejących.

Pomiary - zob.: Kartowanie.

Pompa - przeciwieństwo lampy (zob.);

(II) - przyrząd samozaciskowy (zob.) z systemem redukującym wysiłek przy wychodzeniu (Pompe-Petzl), kolejna ulepszona wersja Poignee (zob.).

Ponor - (ludowa nazwa: łykawiec) miejsce gdzie płynąca na powierzchni rzeka lub strumień wpada pod ziemię, by dalej płynąć jaskinią (zob.).

Popelina - solidne danie ciała (zob.); popelinę można także siać.

Po poręczach - przejście jaskini oporęczowanej (zob.). Przejście takie obniża styl (zob.).

Poręczowanie - trudna, a zarazem zaszczytna praca wykonywana przez pierwszego wspinacza lub grotołaza (zob.) zespołu. Polega na zakładaniu poręczówek (zob.) w trudnych miejscach.

Poręczówka - lina (zob.) pozostawiona w ścianie (zob.) celem umożliwienia ponownego (lub wielokrotnego) wejścia i zejścia ta sama drogą.

Półwyblinka - węzeł używany do asekuracji dynamicznej (zob.) i - rzadko - do zjazdu (zob.). Inaczej: węzeł Baumgartnera, węzeł UIAA, węzeł włoski, węzeł Muntera itp.

Precel - (I) umożliwiający swobodne przesuwanie się karabinka (zob.) sposób założenia pętli (zob.) wpiętej końcami do dwóch stanowiskowych punktów asekuracyjnych (zob.). Precel zapewnia także równomierny rozkład sił w przypadku obciążenia stanowiska;

- (II) zaciśnięty fragment splątanej liny (zob.).

Prezes - jedna z osób w klubie na której się wszyscy wyżywają, wybierana często wbrew swej woli i nieświadoma swych obowiązków. Czasem używa się prezesa do celów reprezentacyjnych lecz na ogół jest adresatem wszelkich problemów.

Problem - miejsce w którym są szanse na dalszą eksplorację (zob.).

Prowadzenie - zaszczytna, acz niebezpieczna funkcja pierwszego w zespole, który idzie z dolną (zob.).

Prowadzący - ten, który jest właśnie na prowadzeniu (zob.).

Próg - pionowy odcinek jaskini, często jest to zagradzający w korytarzach drogę blok (zob.) lub występ skalny.

Prożek - mały próg (zob.).

Próżnia - pustka skalna (zob. też: Jaskinia).

Prusik - rodzaj węzła samozaciskowego; nazwa od nazwiska autora adaptacji (ludność rolnicza naszego kraju mówi: "psie ucho"). Istnieje wiele odmian tego węzła (prusik amerykański, włoski itp.).

Prusikowanie - podchodzenie do góry po linie przy użyciu pętli (zob.) obwiązanych na niej węzłami Prusika (zob.). Smutna konieczność, jeśli nie stać nas na małpy (zob.).

Przechwyt - dowolna zmiana położenia rąk na skale. Może być statyczny - kiedy mamy trzy punkty (zob.) podparcia, a zmieniamy czwarty (jedną z rąk); może być też dynamiczny (zob.: Strzał do klamy).

Przeciągnąć - kiedy partner(ka) (zob.) idą ciągle na drugiego. Prowadzący (zob.) musi czasem włożyć w przeciąganie znaczny wysiłek. Przeciąganie ma wieloletnie tradycję ("Ady ciągnę, aze lina trzescy!").

Przeciwwaga - układ linowy stosowany głównie w  ratownictwie, gdzie ratownik wykorzystuje ciężar swego ciała do uniesienia bądź podciągnięcia rannego.

Przejście - zwiedzenie jaskini lub jej części. Może być np.: sportowe. Wtedy liczy się jego czas, skalę pokonanych trudności (zob.) itp.

Przekładnia - stosunek wagi ciała łojanta (zob.) do przypaku (zob.). Inaczej: "Stosunek korby - do torby".

Przekop - sztuczna forma (najczęściej korytarza) fragmentu jaskini z której usunięte zostało namulisko (zob.). Wykonuje się go w celu dotarcia do dalszych partii (zob.) jaskini do których dostęp zamknięty jest osadami i gruzem. Stosowany jest jednak rzadko, gdyż wymaga olbrzymiego nakładu pracy i sporej cierpliwości eksploatatorów.

Przelot - punkt asekuracyjny (zob.) zakładany podczas prowadzenia (zob.).

Przepięcie - cykl czynności wykonywanych podczas przejścia z liny na linę przez punkt mocowania (zob.: Punkt asekuracyjny) lub przez węzeł.

Przepinka - zob.: Przepięcie.

Przerąbane - każdy może mieć przerąbane, jeżeli złamie zasady etyki (zob.) albo też inne, subtelniejsze zasady, które obowiązują w jego kręgu. Na przykład: - niby wszystko robi z dolną (zob.), a tu przyłapali go, jak wisi na wędce (zob.). Albo: - niby żre same otręby - a tu chyłkiem na boczku kotlecika wtrzącha.

Przerysa - rysa przeszeroka, czyli typu off-width (z ang.).

Przesypka - wymiana zlasowanego karbidu (zob.) w wytwornicy (zob.).

Przewiecha - duża przewieszka (zob.) czasami przechodząca w okap (zob.).

Przewieszka - odchylony o ponad 90° fragment ściany (zob.).

Przewodnik tatrzański - osobnik, który był niezbędny w autobusie, jeżeli ktoś podążając do Moka (zob.) chciał dojechać aż do Włosienicy. Ostatnio szosę do Moka zamknięto...

Przewyższenie - partie (zob.) jaskini położone powyżej najwyższego otworu.

Przodek - najdalszy dostępny punkt eksplorowanego (zob.) odcinka jaskini.

Przyłożyć niutona - zadziałać odpowiednią siłą, aby w danej sytuacji uzyskać zamierzony efekt w myśl praw fizyki. Isaac Newton - wielki matematyk i fizyk angielski; odkrywca praw fizyki, o których wyżej. Chyba się nie wspinał.

Przypak - duża rzecz! Umożliwia przyłożenie właściwego niutona (zob.).

Przyrząd samozaciskowy - znużone prusikowaniem (zob.) dziurołazy (zob.) wymyśliły wiele przyrządów, które wpięte w linę (zob.) przesuwają się tylko w jednym kierunku. Są to Gibbsy (zob.), Jumary (zob.), Crolle (zob.), Poignee (zob.), Shunty (zob.). Ten ostatni przesuwa się akurat w obie strony.

Przyrząd zjazdowy - całe multum przyrządów które pozwalają na bezpieczny i komfortowy zjazd (zob.) np.:  na dno studni (zob.). Najczęściej używane to rolka (zob.), Stop (zob.), drabinka (zob.) oraz ósemka (zob.). Wadą ostatniego z przyrządów jest fakt silnego skręcania liny.

Psycha - eufemizm, pozwalający ominąć pewne tradycyjne (nazbyt brutalne) określenia. Np.: zamiast powiedzieć "stchórzył" można powiedzieć: "siadła mu psycha". Ale psycha może także rosnąć, np. po wbiciu dobrego haka.

Punkt asekuracyjny - zamocowane w czymkolwiek coś, do czego za pomocą pętli (zob.) i karabinka (zob.) przymocowana jest lina (zob.) i co - w przypadku odpalenia (zob.) łojanta (zob.) ma wytrzymać szarpnięcie podczas wyhamowywania jego lotu (zob.). Punkt asekuracyjny przelotowy, czyli przelot (zob.) jest zakładany w czasie prowadzenia (zob.) wyciągu (zob.) - może się składać z pojedynczej kostki (zob.), która dobrze siadła (zob.) i pracuje w kierunku sił, które powstaną podczas wyłapywania (zob.). Natomiast punkt asekuracyjny stanowiskowy musi się składać z dwóch kostek, pracujących w przeciwnych kierunkach - lub musi mieć w inny sposób zapewniony wielokierunkowy charakter pracy.

Punkty naturalne - mogą nimi być: wanta (zob.), ucho (zob.), stalagnat (zob.).

PZA - Polski Związek Alpinizmu.

Rdzeń - wewnętrzna część liny (zob.), która przenosi zasadniczą część jej obciążeń.

Rep - skrót od repsznur (zob.).

Reporęczowanie - czynność odwrotna do poręczowania (zob.).

Repsznur - cienka linka pomocnicza o grubości 4-7 mm. Uwaga! Żeby repsznur był nie wiadomo jak wytrzymały - do asekuracji (zob.) się nie nadaje! Nie ma własności dynamicznych liny (zob.) asekuracyjnej!

Retransport - cholernie nieprzyjemna robota, zwłaszcza kiedy u pasa wiszą cztery wory (zob.).

Rękawiczki - ochrona rąk grotołaza. Przezorni zakładają dwie pary, wewnętrzne z polaru (zob.) a na zewnątrz gumowe.

Ring - stały hak z grubego pręta stalowego, mocowany w skale na wieczne czasy przy użyciu ołowiu. W Tatrach mówi się także; hak goprowski. Ku uwadze kursantów(ek) (zob.); haków tych wybijać nie należy.

RK - (niem.: Rot Kreis) - czerwone kółko; określenie stylu przebycia drogi z dolną (zob.). Definicje stylu RK różnią się od siebie - każdy ośrodek wspinania ma swoją (zob. też: RP).

Roboty wysokościowe - specjalny rodzaj treningu, stosowany nagminnie (i ochoczo!) w naszym kraju. Źródło naszych sukcesów w Górach Najwyższych.

Roks - popularna kostka (zob.) asekuracyjna; potocznie używana nazwa pojedynczej kostki "roks" - pochodzi

Rolka - przyrząd zjazdowy (zob.) używany w jaskiniach, może być ze "stopem" (zob.).

Rowek krasowy - zob.: Żłobek krasowy

Rozciągnięcie - obok przypaku (zob.) drugi warunek niezbędny aby osiągnąć sukcesy we wspinaniu skalnym, a nawet zostać ekstremalista (zob.). Po polsku mówi się: gibkość.

RP - (niem.: Rot Punkt) - czerwony punkt, który powstał po zamalowaniu RK (zob.). Styl RP jest ceniony wyżej niż RK, ale obowiązują znacznie ostrzejsze reguły, i znowu - w każdym ośrodku wspinaczkowym kryteria stylu RP są inne - a różnic jest więcej, niż w przypadku RK. Skutkiem tego ekstremaliści (zob.) nie mają łatwego życia. (zob.: Styl).

Rurp - specjalny, bardzo twardy haczyk (zob.) do najcieńszych szczelin, stosowany podczas haczenia (zob.).

Rynna - (I) wklęsła formacja skalna, najczęściej półkolista - ściek wody;

- (II) rodzaj haka (zob.) skalnego.

Rysa - (I) wąska szpara w skale;

- (II) żleb w zboczu Rysów.

Rzęch - (I) niewybitna formacja skalna, najczęściej krucha, może być porośnięta chęchem (zob.); także kruchy, rozpadający się fragment ściany (zob.).

- (II) stara lina (zob.) lub stary, zniszczony szpej (zob.);

- (III) mało ciekawa jaskinia;

- (IV) większość pojazdów mechanicznych posiadanych przez łojantów (zob.) i grotołazów (zob.).

Saksofon - pozycja przyjmowana w ostatniej fazie dojrzewania (zob.).

Sala - powstaje najczęściej na skrzyżowaniu korytarzy jaskiniowych (zob.), przewyższając je znacznie rozmiarami, w szczególności szerokości. Nie jest tworem liniowym tak jak korytarz, raczej można się w niej poruszać w wielu kierunkach a nawet w przestrzeni.

Samoasekuracja - asekuracja (zob.) solisty (zob.).

Schemat techniczny - zob.: Plan techniczny.

Schron - schronisko.

Second-skin - (ang.: druga skóra) kolorowe gatki z ciasno przylegającego materiału, bez których w chwili obecnej żaden szanujący się ekstremalista (zob.) nie może zaistnieć.

Sezon - część roku, podczas której uprawiamy określony typ wspinaczki (zob.). W skałkach (zob.) nie ma w zasadzie wyodrębnionych sezonów - skałołazi (zob.) wspinają się od wczesnej wiosny do późnej jesieni, a w zimie pakują (zob.) lub jeżdżą do Hiszpanii. W każdym razie przejścia zimowe w skałkach nie są odrębnie klasyfikowane. W górach średnich i wysokich - także w Tatrach (zob.) - za sezon zimowy uważa się zimę kalendarzową; zostało to oficjalnie przyjęte przez UIAA (zob.). Mimo to trwają ciągłe dyskusje i zapadają dziwne ustalenia. Np.: władze Nepalu ustaliły niegdyś, że sezon zimowy w Himalajach trwa do końca... stycznia! Tatry są znacznie mniejsze od Himalajów i pewnie dlatego po dziś dzień sezon zimowy trwa tam - dla niektórych... od początku grudnia do końca kwietnia. Jakoby panują w tym okresie w Tatrach warunki zimowe. No cóż, w Tatrach w lipcu też mogą wystąpić warunki zimowe (i to jakie!). Skąd się to bierze? Po prostu przejścia zimowe mają znacznie wyższą rangę sportową niż letnie, stąd przemożna chęć "uzimowiania" przez niektórych swoich jesiennych i wiosennych wyczynów. Np. należy pamiętać, że Tatry - w lecie traktowane treningowo - w zimie stają się całkiem dużymi (i niebezpiecznymi!) górami.

Shunt - samozaciskowy przyrząd stosowany w czasie zjazdów do autoasekuracji (zob.), oraz awaryjnie do wychodzenia.

Siadać - (I) siadły buły (zob.) - niedobrze. Znaczy, że łojant (zob.) jest zmęczony i może będzie dojrzewanie (zob.), odpalenie (zob.) i glebowanie (zob.);

- (II) siadła kostka - znaczy, że łojant założył dobry (aczkolwiek pracujący kierunkowo, o czym nie należy zapominać) punkt asekuracyjny (zob.) w postaci kostki (zob.);

- (III) siadła psycha - uuu! Niedobrze! (zob.: Psycha.) Trzeba wtedy szybko wrzucić jakąś kostkę. Kiedy ta kostka dobrze siądzie, psycha łojanta rośnie i zjawiska dojrzewania - i następne - nie zachodzą.

Skala trudności - skala, według której ocenia się trudności wspinaczkowe różnych dróg; w Tatrach - skala przymiotnikowa, zwana też skalą Paryskiego (W. H. Paryski - znany taternik, andynista, publicysta - autor wielotomowego przewodnika po Tatrach). Obejmuje ona stopnie: od 0 (bez trudności) do VI (skrajnie trudno). Niestety, dziś dla ekstremalisty (zob.) tzw. "stare VI" to może być "teren turystyczny"; w związku z ogromnym postępem w technice wspinania taka skala przestała wystarczać. Najliczniejszym rozwinięciem skali Paryskiego jest skala Kurtyki. (Wojciech Kurtyka - nasz wielki himalaista, zdobywca wsch. ściany Dhaulagiri, zach. ściany Gasherbruma IV, autor wielu innych świetnych przejść - przy tym znakomity wspinacz skalny). Według tej skali na określenie trudności powyżej klasycznej szóstki dodaje się kolejne cyfry, np.: VI.1,VI.2... itd.... VI.6; ewentualnie różnicując dodatkowo, np. Vl.3+. W niektórych środowiskach funkcjonują jeszcze inne skale, spośród których najbardziej znana jest skala śląska (5.1,... itd.... 5.12) wzorowana jakby trochę na amerykańskiej (ale inna). Stosowana jest także skala UIAA (zob.), czyli powyżej VI, VII, VIII itd. (niekiedy w Tatrach). Piskarze (zob.) używają jeszcze innej. Zamęt powiększają przybysze z różnych stron świata: każdy przywozi swoją skalę. W kraju powoli zwycięża skala Kurtyki.

Skała - luźne lub zwięzłe skupienie jednego, częściej kilku lub kilkunastu minerałów powstałe wskutek określonego procesu geologicznego i stanowiące odrębną jednostkę geologiczną w budowie skorupy ziemskiej. Zależnie od sposobu powstania dzielą się na magmowe, osadowe i metamorficzne

Skały krasowiejące, rozpuszczalne - skały, w których dzięki ich stosunkowo łatwej rozpuszczalności w wodach spotykanych w przyrodzie, mogą się rozwijać procesy krasowe (zob. też: Kras, Krasowienie). Do takich skał należą wapienie, dolomity i inne skały węglanowe, skały solne, gips.

Skałki - niezmiernie złożone zjawisko wspinaczkowo-wypoczynkowo-towarzysko-ekstremalne. Dlatego nie będziemy go dokładniej objaśniać.

Skałołaz - także: skałkowiec. Przeciwieństwo zaspiarza (zob.). Łojant (zob.) operujący wyłącznie w skałkach (zob.).

Sklarować - zob.: Klarowanie.

Skoczyć na drąg - zabrać się do intensywnego pakowania (zob.).

Skok - rodzaj dynamicznego (i bardzo ryzykownego!) wspinania. Skoki mają własną skalę trudności (I-IV). Skoki stosują głównie ekstremalni piskarze (zob.) w piaskownicy (zob.).

Skrajny tatrzański - zob.: Tatrzański skrajny.

Skyhook - mały haczyk do zawieszania się na skale; używany głównie do hakówek (zob.) (ang.: Sky - niebo, Hook - hak).

Smycz - lina stosowana dawniej jako dodatkowa asekuracja zjazdu.

Solo - samotne przejście drogi z samoasekuracją (zob.) lub bez; wtedy - na żywca (zob.).

Solista - łojant (zob.), który chodzi solo (zob.).

Spadolot - zob.: Parapent.

Spąg - "podłoga" sali (zob.) bądź korytarza jaskiniowego (zob.).

Speleolog - słowo tak mocno nadużywane że dzisiaj nazywa się tak każdego kto zwiedza jaskinie. Powinno jednak oznaczać naukowca badającego jaskinie lub zajmującego się w nich naukami pokrewnymi tj. geologią, hydrologią dzięki którym to badaniom uzyskuje się wiele ciekawych, z punktu widzenia nauki, informacji.

Speleologia - dział geografii fizycznej - nauka o jaskiniach.

Speleokonfrontacje - odbywające się raz w roku, w połowie października, ogólnopolskie spotkanie grotołazów (zob.), którego gwoździem programu są pokazy slajdów i filmów, prezentujące głównie tematykę polskich wypraw (zob.) zagranicznych. W odróżnieniu od Speleospotkań (zob.), cieszą się coraz większą popularnością.

Speleomistrzostwa - odbywające się raz do roku mistrzostwa grotołazów (zob.).

Speleospotkania - odbywające się raz w roku, w maju, w okolicach Olsztyna (zob.) koło Częstochowy ogólnopolskie spotkanie grotołazów. Niestety cieszą się mniejszą popularnością niż dawniej.

Spinaczka - proponowany przez nas termin na określenie łojenia (zob.) po trawersie (zob.). (zob. też: Wspinaczka, Zspinaczka, Podpinaczka.)

Spit - nit ekspansywny, wbijany w skałę przy użyciu spitownicy (zob.). Łatwość wbijania spitów spowodowała istny zalew spitowanych dróg: w Europie Zachodniej spituje się wszystko - trzeba; czy nie trzeba; czasem rządek spitów biegnie obok rys umożliwiających klasyczną asekurację (zob.) przy użyciu kostek (zob.).

Spitowanie - zakładanie spitów (zob.) przy użyciu spitownicy (zob.) lub wiertarki.

Spitownica - przyrząd do wbijania spitów (zob.).

Spółdzielnia - metoda łojenia (zob.), polegająca na poręczowaniu drogi odcinkami przez "spółdzielców" aż do momentu, gdy któryś z nich zatknie sztandar na piku (zob.). Metoda używana bynajmniej nie tylko na wyprawach himalajskich.

Spręż - (I) stan znakomitego fizycznego i psychicznego przygotowania łojanta (zob.). Zdanie: "Jestem maksymalnie sprężony!" - oznacza, że ani chybi coś padnie (zob.);

- (II) chęć do działania.

SRT - (skrót od Single Rope Technique) technika której filozofia opiera się na użyciu jednej liny (zob.) stosowanej odcinkowo, natomiast zawsze jesteśmy wpięci w nią co najmniej dwoma przyrządami.

Stalaktyt - odmiana pipanta (zob.).

Stalaktyt sferolityczny - naciek w kształcie kuli, kilkucentymetrowej nawet średnicy, zakończony makaronem (zob.).

Stalagmit - odmiana pipanta (zob.).

Stalagnat - odmiana pipanta (zob.).

Stalówka - lina stalowa założona za zwyczaj na stałe, spełniająca rolę poręczówki (zob.).

Stały hak (przelot) - hak wbity tak mocno albo w taki sposób, że nikt go nie wybije. Stały przelot - to może być nit albo spit (zob.), lub mocno zatarta kostka (zob.). Uwaga! Większość stałych haków w Tatrach to haki stare.

Standard - trudna droga o ustalonej renomie, ale już nie ekstremalna - przebyta przez wielu wspinaczy.

Stanowisko asekuracyjne - w skrócie także: "stan" - miejsce w którym zaczyna się i kończy wyciąg (zob.) i z którego prowadzi się asekurację (zob.).

Stanowisko zjazdowe - miejsce w którym zaczynamy zjazd (zob.) na linie (zob.).

Statyk - zob.: Lina statyczna.

Stop - rodzaj rolki Petzla (zob.) służącej do zjazdu (zob.); blokującej się automatycznie, przeznaczonej do pokonywania dużych deniwelacji, szczególnie w jaskiniach.

Stoper - rodzaj kostki (zob.).

Strop - "sufit" korytarza (zob.) bądź sali (zob.) jaskiniowej.

Strzał do klamy - dynamiczny przechwyt (zob.), połączony często z rzutem ciała w stronę klamy (zob.).

Strzelanie - najokrutniejsza dla jaskini, chociaż efektywna metoda eksploracji (zob.). Stosuje się ją gdy inne metody stają się zawodne.

Strzemiono - kawałek taśmy lub liny służący do połączenia Poignee (zob.) z nogą.

Studnia - pionowy odcinek jaskini, najczęściej o przekroju zbliżonym do koła.

Styl - sposób pokonywania drogi, decydujący o wartości przejścia. We wspinaniu skalnym: RK (zob.) - stawiany najniżej, RP (zob.) i najwyżej ceniony - OS (zob.). Kryteria, pozwalające zaliczyć przejście do określonej kategorii stylu, bardzo się różnią w różnych ośrodkach wspinania. Niegdyś pewne znaczenie sportowe miały przejścia na wędkę (zob.) - obecnie nie są one klasyfikowane. W górach wyższych przy ocenie stylu bierze się pod uwagę różne inne czynniki, np.: czas przejścia drogi; poręczowanie drogi; liczebność zespołu (najwyżej cenione są przejścia w stylu alpejskim - w zespole dwu-trzyosobowym - oraz przejścia solowe (zob.), itp.

Superdireta - skrót od superdirettissima (z wł.) - droga jeszcze bardziej w linii spadku wierzchołka niż direta (zob.) - "droga kropli wody".

Super-friction - guma 124 generacji, używana na podeszwy butów wspinaczkowych dla ekstremalistów (zob.), głównie Firezów (zob.). Guma ta przykleja się do skały! (I co potem?).

Syfon - odcinek korytarza jaskiniowego (zob.) w kształcie litery U, V, zalany wodą bądź zasypany gruzem, piaskiem czy zamulony osadami aż do stropu (zob.). Syfony wodne pokonuje się nurkując (najdłuższy pokonany syfon w Polsce znajduje się w jaskini Kasprowej Niżnej i ma 333 m długości), inne można pokonać wykonując przekop (zob.).

System - jaskinia (zob.) powstała w wyniku połączenia dwu lub więcej jaskiń znanych wcześniej.

Sytuacja awaryjna - wszelkie tarapaty których konsekwencje stanowią zagrożenie dla życia i zdrowia grotołazów (zob.) lub łojantów (zob.).

Syty - (I) łojant (zob.) jest syty, gdy naje się otrębów;

- (II) wyciąg (zob.) jest syty, gdy dał łojantowi popalić;

- (III) jaskinia (zob.) jeśli jej przejście dało grotołazowi (zob.) pełne zadowolenie (czyt. w dupę);

- (IV) syty może być także sezon.

Szczelina inicjalna - powstaje w sposób naturalny, w spękaniach skały krasowiejacej (zob.), przez które płynie woda. Po ich poszerzeniu staje się ona zaczątkiem korytarza.

Szkic techniczny - zob.: Plan techniczny.

Sznurek - zob.: Lina.

Szpej - (I) całokształt sprzętu wspinaczkowego poza liną (zob.). Słowo "całokształt" bardzo tu pasuje, bo jest równie szpetne, jak słowo szpej. Przed pójściem na drogę trzeba się zaszpeić - tzn. dobrać sobie odpowiedni zestaw szpeju, optymalny na danej drodze - i zawiesić go w sposób uporządkowany na szpejarce (zob.). Uwaga: większość wspinaczy mówi: "szpeju" - podczas gdy poprawniej jest podobno: "szpeja". My idziemy za większością, choć ona jakoby nie zawsze ma rację;

- (II) dla grotołazów szpej to również nazwa mocnego worka, w którym transportujemy szpej po jaskini (również liny i inne klamoty). Jest to przekleństwo grotołazów i adresat wielu niecenzuralnych słów. Podobno bez niego wszystkie jaskinie są łatwe.

Szpejarka - (I) dla wspinaczy to pętla na której zawiesza się odpowiedni zestaw sprzętu potrzebny do przejścia określonej drogi;

- (II) dla grotołazów to mały woreczek sprzętowy noszony przy uprzęży, zwierający osobiste, nie używane w danym momencie przyrządy, zapas karbidu itp. Szyty z bardzo mocnego, nieprzemakalnego materiału o owalnym dnie i ściankach wysokich na 20-30 cm.

Szychta - okres czasu na który wychodzi się z biwaku. W czasie jej trwania eksploruje (zob.) się jaskinie lub ją rozpoznaje czy kartuje (zob.).

Szczotki - krystaliczne skupienia kalcytu na ścianach.

Szturm-żarcie - wysokoenergetyczne jedzenie, zabierane przez wspinaczy na łojenie (zob.) lub przez grotołazów na akcję. Składa się głównie z czekolady, batoników, liofilizatów (zob.), Power Bary. W mrocznej przeszłości stosowano u nas dietę z makaronu, dżemu itp. Niektórzy woleli otręby i marchewkę (zob.: Żarełko).

Śmigło - helikopter ratowniczy.

Taborisko - (słow.) zob.: Tabor.

Tarciówka - rodzaj drogi (najczęściej na płytach, odchylonych nieco od pionu) którą można przebyć, wykorzystując tarcie rąk, nóg i innych części ciała (co tam kto ma) nawet przy braku wyraźnych stopni i chwytów.

Taśma ramieniowa - służy do naciągnięcia i podtrzymywania Crolla (zob.) na piersi.

Taternik - łojant (zob.) lub grotołaz (zob.) działający w Tatrach.

Tatry - to region w którym znajdują się największe jaskinie (zob.) w Polsce (ok. 650), choć nade wszystko, to miejsce pierwszych poważnych sprawdzianów umiejętności polskich łojantów (zob.).

Tatrzański skrajny - szumna nazwa węzła, zwanego w żeglarstwie ratowniczym. Służy do przywiązywania liny (zob.) do uprzęży (zob.), lub też do zawiązywania liny na łojancie (zob.) - bez uprzęży. Wypierany ostatnio przez ósemkę (zob.), posiadającą lepsze własności mechaniczne. Umiejętność związania się "tatrzańskim skrajnym" przy użyciu jednej ręki była kiedyś oznaką przynależności do kręgu wtajemniczenia.

Techniki taternicze - ogólne określenie wszelkich technik stosowanych w taternictwie tak powierzchniowym jak i jaskiniowym, takie jak np.: wspinaczka (zob.), zjazd (zob.), wychodzenie (zob.), trawes (zob.), przepinka (zob.) itp.

Telefon - jedyne możliwe do zastosowania w jaskini (zob.) urządzenie komunikacyjne służące do porozumiewania się. Oczywiście pod warunkiem połączenia obu telefonów kablem.

Telegraf - rodzaj sygnalizacji oznajmiającej otoczeniu, że zawodnik(czka) dojrzewa (zob.). Polega na drganiach dolnych części nóg. Umożliwia zwykle jeszcze przygotowanie aparatu, nastawienie czasu ekspozycji, ostrości, itp.

Tępe bularstwo - droga wspinaczkowa (zob.) nie wymagająca umiejętności technicznych, a tylko dużego przypaku (zob.).

Topofil - przyrząd służący do pomiaru jaskini. Mierzy azymuty, długości i kąty upadu (zob.).

TPN - Tatrzański Park Narodowy.

Tramwaj - tworzą go grotołazi (zob.), poruszający się gęsiego po jaskini (zob.). Często powstaje gdy znaczna część zespołu rzęzi lub gdy trudne, ciasne miejsca jaskini pokonują zbyt liczne zespoły.

Transport - wnoszenie do jaskini ekwipunku zespołowego, bądź biwakowego.

Trabant - niesamodzielna, ale dość okazała formacja skalna - duży pipant (zob.).

Trawers - (I) droga wspinaczkowa (zob.) (lub jej część) biegnąca poziomo lub w lekkim upadzie (zob.);

- (II) odległość mierzona w pionie między dwoma najdalej położonymi otworami jaskini;

- (III) przejście jaskini: wejście jednym a wyjście drugim jej otworem.

Trawersowanie - spinaczka (zob.).

Trąbka - zob.: Czapa. Przeciwieństwo masełka (zob.).

Trek - czyli skrócony trekking (z ang.). Wyjazd w góry egzotyczne bez ambitnych planów sportowych, często natomiast z dużymi ambicjami finansowo-handlowymi.

Trzy punkty - dawniej była to niewzruszona zasada wspinania. Polega na tym, że zmienić położenie jednej z kończyn można tylko wtedy, gdy trzy pozostałe mają pewne punkty podparcia. Obecnie zasada trzech punktów podparcia jest anachroniczna - szczególnie dla ekstremalistów (zob.), używających dynamicznych metod wspinania (zob.: Strzał do klamy, Skok).

Typologia wspinaczy - wymyślona dawno temu, ale... coś w tym jest. Według niej łojanci (zob.) dzielą się na następujące podgatunki:

• Skomplikowany nerwicowiec:
• Młot;
• Zwykła pierdoła (nikt nie wie, dlaczego "zwykła", ale tak się już utarło od wielu pokoleń).

Tyrolka - powietrzny trawers (zob.) linowy.

Upad - opadanie, nastromienie np. korytarza (zob.)

Uprząż - ma za zadanie optymalnie rozłożyć siły w momencie wyłapywania (zob.) lotu (zob.) wspinacza. Składała się kiedyś z pasa górnego i dupowspora (zob.), związanych osobną pętlą (zob.). Linę (zob.) przymocowuje się do uprzęży za pomocą odpowiedniego węzła, np.: ósemki (zob.). Obecnie pas górny stosuje się  coraz rzadziej wśród wspinaczkowców, prawie nigdy. Jeżeli się go jeszcze gdzieś spotyka, to już tylko jako integralną część dupowspora w uprzężach dla młodocianych lub do specjalnych zastosowań. W uprzęże grotołazów (zob.) zamiast liny wpina się przyrządy i muszą one spełniać swoje zadanie w bardziej ekstremalnych 

UIAA - L'Union Internationale Associations d'Alpinisme (fr.) - Międzynarodowa Federacja Związków Alpinistycznych. Należy do niej także nasz związek - PZA (zob.). UIAA wykonuje m.in. atesty (zob.) sprzętu wspinaczkowego.

UIS - L'Union Internationale De Speleologie (fr.) - Międzynarodowa Unia Speleologiczna zrzeszająca narodowe organizacje speleologiczne. Przedstawicielem Polski jest PZA (zob.).

Uwał - duże, wydłużone nieregularne obniżenie krasowe o nierównej powierzchni. Powstaje z połączenia lejów krasowych (zob.).

Wanta - duży blok skalny, powstały najczęściej w wyniku oberwania się stropu (zob.).

Wantowisko - miejsce zalegania want (zob.).

Wampir(ek) - ostrokanciasty blok skalny, który tkwi luźno w ścianie (zob.) i czyha na łojanta (zob.).

Wapień - mająca swych zagorzałych entuzjastów skała do wspinania; w wapieniu powstają różne dziwne formy - oczka (zob.), ucha skalne (zob.), okularki (zob.), wymycia, itp., nie mające odpowiedników w innych rodzajach skał. Wapień się dobrze poleruje, co na uczęszczanych drogach stanowi pewną wadę. Nie bez znaczenia jest również fakt iż skała ta podatna jest na zjawiska krasowe (zob. też: Kras).

Wąwóz krasowy - dolina krasowa (zob.) wycięta na ogół wzdłuż szczelin tektonicznych lub w strefie występowania skał krasowiejących (zob.). Jest zwykle prosty i ma strome bądź przewieszone zbocza, może być zamknięty ścianami skalnymi z jednej lub obu stron.

Wchłon - zob.: Ponor

Werteb krasowy - zob.: Lej krasowy.

Wędka - (I) lina (zob.) zamocowana na wierzchołku skałki, do której jednego końca przymocowany jest łojant (zob.), a do drugiego - najczęściej przesuwnie - asekurant (zob.). Obecnie przejścia z wędką - czyli z tzw. górną asekuracją - nie mają znaczenia sportowego.

- (II) niegdyś; wysięgnik z drutu, umożliwiający pominięcie kilku haków podczas haczenia. Uznana - w latach sześćdziesiątych - za niesportową (?!). Wędki osiągały ponoć długość 8-10 m.

Wiercica - biuletyn wydawany przez Speleoklub Warszawski, szczycący się najdłuższym stażem w Polsce. Nazwa zapożyczona od pierwszej jaskini odkrytej przez członków tego Klubu.

Wielka Śnieżna - najgłębsza i najdłuższa jaskinia Polski.

Wietrzenie - rozpad mechaniczny i chemiczny skał.

Wietrzenie chemiczne - chemiczny rozkład skał przy udziale wody atmosferycznej, powierzchniowej lub gruntowej; procesy takie jak hydroliza, hydratacja, utlenianie, uwęglanowienie i inne prowadzą do utworzenia nowych związków chemicznych i minerałów, a w konsekwencji do osłabienia zwięzłości skały, do jej zmiany na inną skałę (z reguły mniej zwięzłą niż pierwotna) lub do jej częściowego bądź całkowitego usunięcia.

Wieża - miejsce ćwiczeń grotołazów (zob.).

Wlotówka - studnia (zob.) stanowiąca przy okazji otwór wejściowy do jaskini.

Wnętrze - zdecydowanie najczęściej używane określenie wewnętrznego kombinezonu (zob.) z polaru (zob.).

Wodonosiec - warstwa, zespół warstw, skrasowiały masyw wapienny lub spękane skały krystaliczne gromadzące w porach, szczelinach lub kawernach wodę nie związaną chemicznie, zdolne do jej przewodzenia i oddania.

Wody krasowe - wody podziemne (zob.) w próżniach krasowych (zob. też: Kras).

Wody podziemne - wody występujące poniżej powierzchni ziemi.

Woreczek - (na kredę lub magnezję) ważny element szpeju (zob.) ekstremalisty (zob.).

Worowanie - sprytny sposób upychania liny (zob.) do szpeja (zob.), tak żeby później rozwijała się bez problemów.

Wór - plecak (zob.), miech (zob.) lub szpej (zob.).

Wspinaczka - łojenie (zob.) w kierunku do góry. Przeciwieństwo zspinaczki (zob.), (zob. też: Spinaczka, Podpinaczka). Wspinaczka może być:

• klasyczna - właśnie ona jest przedmiotem naszego podręcznika. Podczas wspinaczki klasycznej lina (zob.), haki itp. używane są wyłącznie do asekuracji (zob.);
• statyczna - jeżeli przestrzegana jest sztywno zasada trzech punktów (zob.);

• dynamiczna - gdy zasada trzech punktów nie jest przestrzegana; występują takie elementy, jak: skok (zob.), strzał do klamy (zob.), itp.

WO =długość lotu / czynna długość liny

Cudów nie ma. Jeżeli WO jest wysoki, to nawet przy krótkim locie (zob.) występują potężne siły. Natomiast jeżeli łojant (zob.) odpali (zob.) przy końcu wyciągu (zob.) - nawet długi lot może się zakończyć szczęśliwie, ponieważ WO ma wtedy niewielką wartość. Może doczekamy się kiedyś takich dialogów: "Stary, kurdebalans, zaliczyłem lot ze współczynnikiem 1.084379042 - i nic mi się nie stało!", "A ile metrów leciałeś?", "Wiesz, kurdebalans, nie pamiętam".

Wyblinka - najlepszy węzeł do zakładania auta (zob.), skracania haków (można go zawiązać na haku jedną ręką) itp.

Wychodzenie - pokonywanie np.: studni (zob.) z dołu w górę przy pomocy liny, czynność przeciwstawna do zjazdu (zob.).

Wyciąg - fragment drogi wspinaczkowej o długości nie większej od długości liny (zob.).

Wycior - znakomity hak z kółkiem stosowany niegdyś. Można go jeszcze spotkać w Tatrach.

Wycof - zob.: Pitać.

Wyjechać z chwytów - zob.: Odlot.

Wyłapać - uniemożliwić partnerowi (za pomocą układu asekuracyjnego) dalsze przemieszczanie się w kierunku środka Ziemi, (zob.: Partner, Lot.).

Wypływ krasowy - stały lub okresowy, z którego woda wypływa swobodnie, przeciwnie niż w wywierzysku (zob.). Wypływ krasowy zasilany jest zwykle strumieniem, który płynie na pewnym odcinku pod ziemią. 

Wyporek - cenne znalezisko dla grotołaza (zob.), występujące na powierzchni ziemi. By go zauważyć potrzebny jest z reguły śnieg. Przeważnie jest to wytopiony, przez wypierane z jaskini ciepłe powietrze, lej w śniegu. Rzadko, gdy nie ma śniegu a panują bardzo silne mrozy, obecność wyporka sygnalizują oszronione gałęzie okolicznych drzew i krzewów. Pośredni dowód na istnienie jaskini (zob.) w pobliżu.

Wyprawa - wieloosobowy, wielodniowy, duży wyjazd w celu łojenia (zob.) lub eksploracji (zob.) jaskiń. Wyprawą przez duże W nazywamy zwykle wyjazd zagraniczny.

Wypuszczenie - (I) podanie odp. ilości liny (zob.) w momencie wyłapywania (zob.) lotu (zob.) przy asekuracji dynamicznej (zob.);

- (II) skierowanie młodego, niedoświadczonego łojanta (zob.) na drogę dla niego zbyt trudną - albo doświadczonego, ale chorobliwie ambitnego łojanta na drogę przerastającą jego możliwości.

Wyrypa - w przeciwieństwie do wyprawy (zob.) spontaniczny, krótki, podjęty bez wielkich przygotowań, ambicji i celów sportowych wyjazd, w celu łojenia (zob.) lub eksploracji (zob.) jaskiń, w teren najczęściej już znany i sporo poniżej możliwości zespołu, organizowany zwykle z powodów nazwijmy to: towarzysko-rekreacyjnych.

Wytwornica - plastikowy lub metalowy, dwukomorowy pojemnik. W dolną z komór ładuje się karbid (zob.) a do górnej wlewa wodę. System dysz i zaworów umożliwia połączenie obu tych substancji, co powoduje wytworzenie się acetylenu, który wężykiem podaje się do palnika lampy (zob.).

Wywierzysko - stałe lub okresowe źródło krasowe (zob.) z którego woda wypływa pod ciśnieniem w przeciwieństwie do wypływu krasowego (zob.).

Zachód - półka biegnąca w poprzek ściany. Umożliwia wycof (zob.).

Zacięcie - wklęsła formacja skalna. Ściany zacięcia, zwykle płytowe, tworzą ze sobą kąt najczęściej rozwarty.

Zacisk - (I) ciasne miejsce w jaskini, zwykle zwężenie korytarza, szczeliny. Klasyfikuje się je jako: ZI - proste, ZII - trudne, ZIII - skrajnie trudne. Zaciski możliwe są do pokonania przez człowieka (nie każdego);

- (II) zob.: Małpa;

- (III) pismo redagowane przez grotołazów ze Speleoklubu Bielsko-Biała.

Zakop - czyli Zakopane. Baza działalności hotelarsko-bawi-damsko-rozrywkowej. Magnes dla posiadaczy szmalu, dla których góry są tylko zbędnym przydatkiem. Mekka turystyki masowej.

Załupa - coś jakby zacięcie (zob.), ale położone poziomo, lub pod niewielkim kątem do poziomu.

Zapadka - najważniejsza część Shunta (zob.), wykonana ze stali chromowanej.

Zapieraczka - technika pokonywania takich formacji jak: komin (zob.), szczelina, studnia (zob.) lub meander (zob.), polegająca na zapieraniu się o przeciwległe ściany.

Zaprądowy - skierowany w stronę w którą płynie prąd wodny.

Zasiekać - zrobić w dobrym stylu (zob.) jakąś drogę.

Zasłona - tworzy się najczęściej na przewieszonych fragmentach ścian. Jest zbudowana z krystalicznego kalcytu, dzięki małej grubości zazwyczaj przeświecająca, o długości dochodzącej do kilkunastu czasem metrów i wysokości też często wyrażanej w metrach. Na krawędziach zazwyczaj pokryta jest "języczkami".

Zawalisko - zawalony fragment jaskini.

Zderzakowy (węzeł) - dobry i pewny węzeł do łączenia lin, łatwy do zawiązania i rozwiązania. Można nim łączyć końce pętli.

Zejście - ostatni akt łojenia (zob.) po zdobyciu piku (zob.). Nie wolno zapominać o tym, że w zejściu przydarza się większość wypadków!

Zerwa - (I) środowiskowa nazwa Kazalnicy Mięguszowieckiej (czy może raczej samej ściany Kazalnicy?);

- (II) ściana skalna maksymalnie stroma - najlepiej przewieszona.

Zespół wspinaczkowy - kilku partnerów(ek) (zob.), którzy razem wyszli na wspinanie. Zespół może być powiązany liną (zob.) - i wtedy staje się zespołem linowym.

Zjazd - (I) operacja podejmowaną zwykle wtedy, gdy nastąpi dupnięcie (zob.), siądzie psycha (zob.) itp. Najczęstszy sposób pitania (zob.). Doświadczeni łojanci (zob.) nie lubią zjazdów. Dużo wypadków śmiertelnych!

- (II) dla grotołazów (zob.) często jedyny sposób pokonywania pionowych partii jaskini.

Zlotówka - zob.: Wlotówka.

Znając - pojęcie z pogranicza etyki (zob.) i stylu (zob.). Przejście drogi uprzednio znanej np. zrobionej na wędkę. Nieznajomość drogi podnosi walory sportowe przejścia. Na samym szczycie jest przejście na żywca (zob.) bez znajomości drogi.

Zspinaczka - łojenie (zob.) z góry na dół; przeciwieństwo wspinaczki (zob.). Neologizm zaproponowany przez Andrzeja Wilczkowskiego (Andrzej Wilczkowski - alpinista, jeden z najlepszych naszych twórców literatury górskiej), (zob. też: Spinaczka, Podpinaczka).

Źródło ascezyjne - szczególny przypadek wywierzyska (zob.), w którym wody dopływają pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego z dołu ku górze.

Żebro - (I) coś pośredniego między grzędą (zob.) a filarem (zob.).

- (II) krasowe, ostry lub zaokrąglony grzbiecik wypreparowany na powierzchni skał krasowiejących (zob.), rozdzielający sąsiednie żłobki krasowe (zob.).

- (III) naciekowe, tworzą się często na polewach (zob.) pokrywających pionowe ściany korytarzy lub sal jaskiniowych.

Żyleta - ostrokrawędziowy chwyt (jak sama nazwa wskazuje). W jaskiniach raczej płaski blok skalny o właściwych nazwie krawędziach.

Żyła - połówka liny podciągowej (zob.).

Żywiec - także: żywczyk, żywcowanie, - droga przebywana bez asekuracji (zob.) czyli na żywca (zob.).