DLUGOSC: 925 m. DENIWELACJA: 24 m (+4, -20). WYSOKOSC OTWORU: 950 m npm. POLOZENIE OTWORU: Trzy Kopce, Gmina Brenna.
PODSUMOWANIE: Zwiedzanie glownego ciagu latwe, choc miejscami ciasno. Osoby nie obeznane z jaskiniami moga miec tu jednak trudnosci orientacyjne.
OPIS JASKINI: Otwor wejsciowy o wymiarach
l x 0,6 m prowadzi do prostokatnej
studni (glebokosci 4,3 m), z dna ktorej odchodza dwa nachylone
korytarze. W kierunku SW stromo pochylony korytarz (ciag boczny)
doprowadza do niewielkiej studzienki (1,5 m) nieopodal ktorej
znajduje sie zaciskowe przejscie do Sali Przedpokoj (wysokosci 3
m, szerokosci do l m, dlugosci okolo 3 m) i dalej do glownego
ciagu. Trzy metry za studzienka dochodzimy do kilku prowadzacych
pod gore progow (rodzaj kominow). Tu ciag boczny przechodzi w
biegnace na roznych poziomach ciasne szczeliny o generalnym
przebiegu N-S o lacznej dlugosci okolo 21 m. W tych partiach
przed kilkoma laty odgruzowano II otwor jaskini. Obecnie jest on
ponownie zasypany.
W kierunku NW (od studni wejsciowej) biegnie korytarz, ktory po 3
m doprowadza do zawalonej (niebezpieczny zawal w gornej czesci)
Studni z Zaciskiem o glebokosci 6 m. Nic schodzac do jej dna
wydostajemy sie w kierunku N do Sali z Obeliskiem (Zbojcow) o
wysokosci okolo3 m, szerokosci 1,8 m, dlugosci 6 m. Ku wschodowi
(dalej ku SE) odchodzi ciag boczny, laczacy sie takze ze Studnia
z Zaciskiem bardzo waskim przesmykiem (ciasna, wysoka szczelina z
dwoma laczacymi sie odgalezieniami o lacznej dlugosci 40 m).
Obok duzego obelisku (stad nazwa sali) znajduje sie wylot (okno)
komina laczacego sie z nizej polozona Jadalnia, do ktorej z tej
strony mozna tez zejsc nieco dalej po sliskich prozkach. Na N
biegnie korytarz i po przejsciu 3 m prozka (istnieje strome
obejscie z lewej strony) wydostajemy sie przez zawalisko glazow
do Sali Nietoperzy (na planie bez nazwy), ktora wychodzi w
gornych partiach Wysokiej Komory.
Do komory mozna tez sie dostac nizszym pietrem jaskini, schodzac
do dna Studni z Zaciskiem. Kierujac sie ciasna szczelina na SW po
3 m dochodzimy do Rozdroza. Ku SE jest przejscie do Sali
Przedpokoj, w przeciwnym kierunku do Jadalni (dlugosci 4 m,
szerokosci 2 m, wysokosci 4 m) z ogromnym glazem posrodku. Przez
waska szczeline dostac sie mozna do podlugowatej, bocznej Sali
Gabinet (dlugosci 9 m).
Do Wysokiej Komory dojsc mozna niskimi korytarzykami (dlugosci 8
m), ktore wychodza w jej dnie. Komora ta jest jednym z kluczowych
punktow - najokazalsza w calej jaskini o ksztalcie nieregularnym,
wydluzonym o wysokosci okolo 10 m, poprzedzielana ogromnymi,
zaklinowanymi glazami, z licznymi balkonami, polkami.
Do dalszych partii jaskini prowadza zasadniczo dwie drogi: I - z
najwyzszego pietra komory, II - z okolic jej dna. Pomiedzy tymi
punktami znajduje sie kilka bocznych odgalezien. Niektore z nich
tez lacza sie z dalszymi partiami jaskini. Przechodzac do gornego
pietra komory, po lewej stronie mijamy biegnacy za 2,5 m progiem
(w gore) 5 m korytarzyk. Wyzej krotkim dwuzaciskowym przejsciem
przedostac sie mozna do nizszego pietra i w okolice Sali
Koziolkow. Tu tez odchodzi wiekszy, ale ciasny ciag boczny o
przebiegu W-SE (laczacy sie przez studzienke z Sala Koziolkow o
dlugosci okolo 20 m.
I - od najwyzszego punktu komory w kierunku NW, po pokonaniu 4 m
komina, przechodzimy do najwyzszego pietra jaskini. Z korytarza
(o przebiegu W-E) na wschod przedostac sie mozna po listwach
skalnych przez Strych (sala o pochylym, plaskim stropie i dnie,
wysokosci 4 m, szerokosci do 1,3 m) do Golebnika, na ktorym przez
lata konczylo sie w tym rejonie gorne pietro. Jednak za ciasnym,
2 m przelazem odkryto (blizsze dane nieznane) dalsze partie.
Rozpoczynaja sie one od Komnaty Chrystusa (szerokosci 2,5 m,
dlugosci 3,5 m), od ktorej przez 1,5 m prozek (w gore) mozna
przejsc do prostokatnej, zawalonej glazami Sali Ewy. Ku
poludniowi, za pochylonym, 2 m korytarzem, dochodzimy do
rozdroza. W kierunku SW odchodzi 4 m dlugosci, waska szczelina,
prowadzaca przez 4 m prog (w dol) do Wysokiej Komory, na SE
prostokatny (wysokosci 1,5 m) 6 m korytarz przez zacisk i
zawalisko doprowadza do Kruchej Sali - dlugosci okolo 7 m,
szerokosci przecietnie 1,6 m i wysokosci 2 m. Ku zachodowi
korytarz (ktorym przyszlismy z Wysokiej Komory) przez 5 m jest
rowny, wygodny na dalszych 8 m ma charakter zawaliskowy
(wysokosci 1,7 m). Na wstepie tej drugiej czesci korytarza, w
dnie obok duzego bloku przy scianie S, odchodzi stromo w dol
bardzo ciasna szczelina, ktora po 5,5 m przez 3,5 m prog (w dol)
wychodzi w okolice Sali Odkrywcow. Do dalszych partii (na tym
poziomie) nalezy kierowac sie na N przez zacisk Z II (pekniecie w
scianie) lub odchodzacym 3,5 m wczesniej, ciasnym (czolganie)
przejsciem z kaluza. Po 12 m przez 1,4 m prog (w dol) wygodnym, w
koncowej czesci pochylonym korytarzem (wysokosci 2 m) schodzimy
do Sali Wilczej (dlugosci 4 m, szerokosci przecietnie 2 m). Od
sali na W odchodzi dwoma wiekszymi korytarzami i jednym ciasnym
za 3 m progiem (w gore), ciag boczny. Te trzy korytarze po okolo
6 m lacza sie i 5 m dlugosci korytarz przegrodzony glazami
wyprowadza do rozszerzenia o nieregularnych ksztaltach, z kaluza
u wejscia, zawalonego duzymi blokami. Za rozszerzeniem ciag
boczny kontynuuje sie jeszcze przez okolo 12 m. Z Sali Wilczej do
glownego ciagu droga prowadzi przez niewielka studnie (znajdujaca
sie w jej srodkowej czesci) stromy korytarzyk z progiem do Sali
Rycerzy (dlugosci 4 m, szerokosci okolo l m zakonczonej dwoma
odnogami o dlugosci 5,5 m), a dalej na SE przez zawalisko ze
studnia do nizszych partii do Sali Odkrywcow. Mozna tez sie tam
dostac przez korytarz odchodzacy za prostokatnym glazem ku SE o
dlugosci 5 m, omijajac Sale Rycerzy.
II - przy dnie Wysokiej Komory, przez maly przelaz wydostajemy
sie do niskiego korytarza odchodzacego ku SW (glowny ciag
jaskini). Po kilku metrach na prawo w gore przedostac sie mozna
do bocznego korytarza (dlugosci okolo 5 m) biegnacego na W do
Sali Koziolkow. Metr dalej na lewo odchodzi ku E obejscie (z
boczna podwojna szczelina) powracajace przez 2 m prog (w gore) do
Wysokiej Komory o lacznej dlugosci okolo 15 m. Dalej korytarz
glowny (juz wyzszy) przegradza krotkie zawalisko, za ktorym
rozdroze. Ku NW dalej W odchodzi obejscie pod Sala Koziolkow
(dlugosci 6 m). My idziemy na wprost (ponad prostokatnym glazem).
Po 3 m korytarz skreca na NW i biegnie prosto 5 m do 2, l m progu
(w gore). Na tym odcinku z lewej strony odchodza trzy ciasne
polaczenia z bardzo pogmatwanym ciagiem bocznym (laczacym sie z
dalszymi partiami jaskini), z prawej stromo w gore Sala Koziolkow
(dlugosci okolo 3 m, przecietna szerokosci l m, zwezajaca sie ku
E) oraz wspomniane wyzej obejscie. Po okolo 2 m za progiem w gore
ku N W korytarz wyprowadza do przestronnej Sali Odkrywcow z
okazalym prostokatnym blokiem posrodku (dlugosci 4 m, szerokosci
okolo 3 m). Jest to drugi kluczowy punkt jaskini. Aby dostac sie
do najnizszych partii jaskini, nalezy wejsc w waska lecz wysoka
szczeline, ktorej wylot znajduje sie w SE krancu sali (ponizej
napisu). Szczelina rozwinieta na kierunku NE-SW czterema ciasnymi
przejsciami od strony SE laczy sie z zagmatwanym (wspomnianym
wczesniej) ciagiem bocznym. Natomiast od strony NW odchodza dwa
boczne korytarze. Pierwszy z nich 2 m od wejscia do szczeliny o
dlugosci okolo 12 m laczacy sie z zawaliskowa studnia (wspomniana
wczesniej) w Sali Rycerzy. Drugi w jej koncowej czesci, za
zaciskiem i 3 m progiem w dol o dlugosci okolo 6 m. Po 9 m przez
zacisk (Z 1) szczelina wyprowadza do duzego korytarza z brzytwa o
przebiegu W-E. Ku E korytarz laczy sie ze wspomnianym juz
dwukrotnie ciagiem bocznym. Jest to zespol ciasnych szczelin z
licznymi zaciskami (laczacych sie na roznych poziomach o lacznej
dlugosci okolo 57 m). Ku zachodowi (dalej ku SW) korytarz nadal
okazaly, o prostokatnym ksztalcie (wysokosci okolo 5 m,
szerokosci od l do 2 m), po 6 m biegnac w dol skreca i wyprowadza
do Sali Rycerskiej (dlugosci okolo 6 m, szerokosci okolo 2 m). Za
korytarzem z lewej strony przechodzi do sali rownolegle, bardzo
ciasne obejscie (dlugosci 7 m) odkryte przez czlonkow bielskiego
klubu. Mozna tu rowniez dojsc obejsciem z prawej strony o
dlugosci 7 m, konczacym sie schodowatym prozkiem o wysokosci 2,8
m prowadzacym w dol. Pomiedzy wylotami korytarzy (od strony sali)
za 5 m progiem (w gore) odchodzi ku NE na dlugosci 3,5 m
korytarzyk - odnaleziony przez czlonkow bielskiego klubu.
Z Sali Rycerskiej (trzeci kluczowy punkt jaskini) do koncowych
partii dojsc mozna dwoma drogami: A (glownym i wygodnym ciagiem),
B (ciasnym, uciazliwym ciagiem bocznym, do ktorego dostac sie
mozna przez zespol bardzo zawilych, ciasnych szczelin).
A - od Sali Rycerskiej na SW przez maly prozek schodzimy do
korytarza o przesunietych symetrycznie scianach z zaklinowanym w
polowie glazem i zwezajacym sie dnie (wysokosci okolo 6 m,
szerokosci w czesci srodkowej 1,6 m). Nastepnie mijamy mala lecz
wysoka salke. Tu z prawej strony jedno z wejsc do zespolu
zagmatwanych szczelin. W przeciwnym kierunku ciasne obejscie do
Sali Rycerskiej (dlugosci 6 m). Dalej odchodza w prawo dwa boczne
odgalezienia. Jedno biegnace ku NW, a dalej ku polnocy, tez
prowadzi do wspomnianego zawilego ciagu. Drugie ku NW, a
nastepnie SW, jest obejsciem koncowej czesci korytarza glownego i
po 7 m przez dwa male progi wychodzi w okolicy duzego zawaliska.
Korytarz glowny na odcinku okolo 8 m zrazu schodzi w dol, zweza
sie i skreca na N W. Tu z lewej strony odchodzi 2,5 m slepy,
zaciskowy korytarzyk. Kilka metrow dalej ciag glowny zagradza
duze zawalisko, przez ktore nieprzyjemnym zaciskiem tez mozna
zejsc do nizej lezacej Sali Smoczej. Za zawaliskiem okolo 8 m od
glownego korytarza odchodza w gore, odkryte w lutym 1994 r. przez
M. Rachwanca (z bielskiego klubu) boczne dwupietrowe partie.
Dostac sie do nich mozna przez 4,8 m komin (niebezpieczny -
krucho). Z komina po 3 m ku SW odchodzi ciasny korytarz, od
ktorego w prawo waskim przejsciem zakonczonym zaciskiem Z III
przedostac sie mozna do slepej, poprzecznej szczeliny (dlugosci 5
m), a na wprost 3 m dalej do pochylej Sali Samobojcow (wysokosci
3,5 m, dlugosci okolo 4 m, szerokosci do 2 m). Z sali odchodza w
roznych kierunkach kilkumetrowe szczeliny, laczace sie z wyzszym
pietrem, do ktorego wydostac sie tez mozna z gornych partii
komina wprowadzajacego do bocznego ciagu. Tu za nieduzym
rozszerzeniem, przez prozek (1,5 m) w dol wychodzimy w
poprzecznym waskim korytarzu, biegnacym stromo w gore (dalej
rownym) ku SW. Po 7 m doprowadza on do dwoch sal: mniejszej za
1,2 m prozkiem (w gore) i wiekszej za 1,1 m prozkiem (w dol).
Sala wieksza (dlugosci 2,5 m, szerokosci 3 m) z trzema wnekami
laczy sie wspomnianym kominem z nizszym pietrem. Laczna dlugosc
Partii Rachwanca wynosi 50 m. W odleglosci 1,5 m od komina w dnie
korytarza glownego, ktory 2 m dalej na tym poziomie sie konczy,
znajduje sie ciasna, pionowa (3,4 m) szczelina (w dol) wychodzaca
w Sali Smoczej.
B - od Sali Rycerskiej na N dalej NW odchodzi w gore dwoma
progami (3,5 m) jeden z korytarzy ze wspomnianego wczesniej
zagmatwanego ciagu bocznego. W dalszej czesci zawalony duzymi
blokami, po 7 m, sprowadza w dol 3,8 m progiem do wiekszego,
poprzecznego korytarza o dlugosci okolo 26 m i rozwinietego na
kierunku SW-NE-SE. Dostac sie tu tez mozna dwoma innymi (chyba
nawet wygodniejszymi) korytarzykami odchodzacymi od korytarza
glownego za Sala Rycerska, zaznaczonymi w opisie drogi A.
Krzyzuja sie one z innymi szczelinami ciagu bocznego, biegnacymi
na roznych poziomach. Caly ten zespol zagmatwanych szczelin,
uciazliwych w penetracji (liczne progi, zaciski) tworzy siatke o
lacznej dlugosci okolo 40 m. Z okolic wejscia do poprzecznego,
wiekszego korytarza trzech wspomnianych wczesniej korytarzykow z
ciagu bocznego, obok duzego glazu na SW odchodzi waska 5,5 m
szczelina, ktora czterema poprzecznymi przelazami laczy sie z
rownoleglym korytarzem o dlugosci 9 m. W jego NW scianie znajduje
sie waska szczelina (na razie niemozliwa do przejscia), za ktora
widac fragment nieznanej sali. Tuz obok przez male pekniecie
korytarz laczy sie z bardzo ciasna szczelina o rownoleglym
przebiegu odkryta przez grotolazow bielskich. Ku SW korytarz
rozszerza sie do 1,5 m, z prawej strony dochodzi wspomniana
szczelina. Prostokatnym przelazem w gore wydostajemy sie do Sali
Kaski - dlugosci 12 m, wysokosci 1,6 m i szerokosci przecietnie l
m. Kretymi, bocznymi korytarzykami o lacznej dlugosci okolo 16 m
laczy sie ona od strony NW z Sala Smocza - czwartym kluczowym
punktem jaskini. Sala o przekroju trojkata, scianach litych, dnie
plaskim, zawalonym odlamami skalnymi, gdzieniegdzie wiekszymi
glazami, rozwinieta jest na kierunku NE-SW i liczy 12 m dlugosci,
wysokosci 3 m, przy przecietnej szerokosci 1,5 m. Na NE 3 m za
duzymi blokami zweza sie i juz w rejonie duzego (wspomnianego
wczesniej) zawaliska przechodzi w korytarz o dlugosci 7 m.
Natomiast z SW rejonu sali poza korytarzykami doprowadzajacymi do
Sali Kaski, odchodza jeszcze inne ciagi boczne. Ku NW, za
nieduzymi progami (w gore) znajduje sie zespol dwoch ciasnych
szczelin (ostatnia z 2 m liniowym zaciskiem odkryta przez
grotolazow bielskich) polaczonych od strony SW korytarzem z 3 m
studnia, a od NE laczacych sie (niemozliwa do przejscia
szczelina) z partiami od Sali Kaski. Laczna dlugosc tych szczelin
wynosi okolo 20 m. Ku W biegnie szeroki na 1,2 m korytarz, od
ktorego lewej strony odchodza:
- za 1,8 m progiem (w gore) obejscie do Sali Smoczej o dlugosci
okolo 6 m, dalej
- za 1,5 m progiem (w gore) rozwidlony korytarz o dlugosci 7 m.
Po 5 m korytarz zweza sie znacznie i po dalszych 6 m schodzac
stromo w dol wychodzi w Sali Kazikow, ktora jest obecnie
najnizszym punktem jaskini (-20,59 m). Partie te odkryli jeszcze
pod koniec lat 60-tych grotolazi bielscy.
Za Sala Kazikow na SE ciag boczny zawalony glazami, miejscami
bardzo ciasny (zaciski) kontynuuje sie jeszcze okolo 23 m i
konczy szczelina (z duzym zaciskiem liniowym) niezbadana do
konca.
Jaskinia osuwiskowa, powstala w piaskowcach warstw godulskich
srodkowych, najbardziej zaawansowana w rozwoju ze znanych obecnie
form podziemnych tego typu. Aktualnie jest najdluzsza w polskich
Karpatach Fliszowych. Jak wykazaly badania W. Puchejdy (1978,
1989) rozwoj jaskini przebiegal w czterech zasadniczych etapach.
Czesc korytarzy tworzyl zsuw, czesc rotacja w plaszczyznie
horyzontalnej. Niekiedy bloki ulegaja odksztalceniom i zeslizgom
w roznych kierunkach. Dodac mozna, ze tu upad czesci pakietu
skalnego nie jest jednolity, lecz zmienny. Stad tez zaznacza sie
podzial na pietra z siecia poprzecznych korytarzy, co powoduje,
ze jaskinia ma postac labiryntu.
Dno jest pokryte rumoszem, gruzem i blokami, niekiedy duzych
rozmiarow, miejscami glina. W partiach wstepnych mozna znalezc
resztki drewna, gdzieniegdzie wystepuje gleba.
Jaskinia w wielu partiach jest wilgotna, szczegolnie w porze
roztopow, czy po dlugotrwalych opadach deszczu. W kilku miejscach
(zaznaczonych na planie) wystepuje deszcz podziemny. Tak jak wy
kazal w 1950 r. K. Kowalski i obecnie temperatura w jaskini
utrzymuje sie w granicach +6=B0C. Silny przewiew powietrza jest
wyczuwalny w studni wejsciowej, mniejszy, niekiedy w gornym
pietrze.
Swiatlo siega do wstepnych partii korytarzy pod studnia
wejsciowa. Na scianach studni wejsciowej wystepuja gdzieniegdzie
porosty.
W pracy z 1954 r. K. Kowalski zaznacza wystepowanie w jaskini
(zima) obfitego zespolu owadow trogloksenicznych, podaje gatunki
zimujacych nietoperzy tj. podkowce (Rhinolopus hipposideros),
gacki wielkouche (Plecotus auritus) i nocki wasatki (Myotis
mystacinus), ktore obecnie nie wystepuja tak licznie jak
dawniej.
HISTORIA POZNANIA: Jaskinie odnalazl w 1946
r. A. Jasiewicz, ktory sporzadzil pierwszy opis i szkicowy plan
niektorych partii (opublikowany w 1949 r. ), okreslil tez
szacunkowa jej dlugosc - do 1000 m. W 1954 r. K. Kowalski
publikuje opis inwentarzowy wraz z planem oceniajac dlugosc
korytarzy na 260 m. Z tego okresu pochodzi jeszcze jeden plan
jaskini (prawdopodobnie autorstwa pierwszych eksploratorow),
ktory obejmowal w zarysie wiekszosc glownych partii. Jaskinia
jest czesto odwiedzana i zasmiecana. W partiach bardziej
uczeszczanych "ozdobiona" napisami.
W ramach inwentaryzacji jaskin beskidzkich czlonkowie Speleoklubu
z Bielska-Bialej planowali jaskinie dwukrotnie:
- w 1971 r. Z. Ladygin opracowal plan obejmujacy okolo 400 m
korytarzy, ktory uzupelniony zostal w marcu 1978 r. o przekroje
poprzeczne przez J. Pawelka i G. Klasska (ktory sporzadzil tez
opis), zostal opublikowany w 1978 r.
- do prezentowanego obecnie planu w wersji szczegolowej material
dokumentacyjny zebrali w okresie od 21 grudnia l986 r. do 26
wrzesnia 1987 r. (lacznie 13 dni) J. Ganszer i J. Pukowski oraz
J. Kupras, M. Krajewski, K. Krajewski, B. Michalska, K. Jasionek;
- uzupelnienia (obejmujace nowe partie) materialow
dokumentacyjnych zostaly zebrane przez nastepujace osoby:
dnia 26 kwietnia 1992 r. M. Krajewski, M. Kruczalak,
dnia 9 pazdziernika 1993 r. M. Konior, J. Ganszer,
dnia 30 sierpnia 1995 r. J. Ganszer, P. Gawlowski (oznaczenie
deniwelacji),
dnia 22 wrzesnia 1995 r. E. Chylaszek, J. Ganszer, J. Pukowski,
dnia 8 lutego 1996 r. M. Rachwaniec, J. Skrzypiec. Pomiary
wykonywano busola geologiczna Freiberg i tasma parciana. Plan
opracowali J. Ganszer i J. Pukowski.
BIBLIOGRAFIA:
POWROT
WYZEJ: tutaj mozesz wrocic na poprzednia
strone.
POWROT
NA STRONE GLOWNA: tutaj mozesz wrocic na
strone tytulowa.
Ostatnia zmiana 1999.03.17.